Helgafell - 01.04.1943, Blaðsíða 130

266
HELGAFELL
Vem ár vem i Norden
Forlag Bonniers í Stokkhólmi gaf í fyrra út
stóra handbók um helztu menn Norðurlanda, þá
sem fremstir eru taldir og mest ber á í hverju
landi. Vem ar vem i Norden (Hver er hver á
Norðurlöndum). Einnig ísland hefur fengið þar
sína deild og hana tiltölulega ríflega; bókin telur
um 230 íslenzka menn, en 3000 Dani og álíka
marga Norðmenn. Vér eigum ekki einlægt því
að heilsa, að Svíar meti land vort þess að telja
það með í verkum sínum og ræðum um Norður-
lönd, svo að ástæða er til að votta forlaginu
þakkir að oss var ekki gleymt að þessu sinni.
Undirbúningi verksins hefur verið þannig hagað,
að þeim mönnum sem ætlaður hefur verið sess
í verkinu hafa verið sendar spurningar. Ef
spurningunum var ekki svarað í tæka tíð, var
það hlutverk ritstjórnarinnar að afla vitneskju
um manninn á annan hátt, og eru þær greinar
merktar stjörnu. Hvert land mun hafa haft sinn
innlenda ritstjóra, en enginn þeirra er þó nafn-
greindur í formálanum nema hinn íslenzki.
Kynning þeirra manna út á við sem helzt
bera hið íslenzka þjóðféjag uppi, stjórnmál þess,
atvinnulíf, listir, bókmenntir og menningu, er eitt
hið þarfasta verk, svo sannarlega sem vegur ís-
lenzku þjóðarinnar í öðrum löndum er undir
því kominn að hún hafi hlutgenga menn á að
skipa. Hér var því tækifæri til að gera fslandi
mikinn greiða með því að benda á nöfn og
verk þeirra manna sem þar hafa helzt lagt
fram nytsamleg og merkileg þjóðþrifastörf á
einhverju sviði. Bók sú sem hér er um að ræða
mun verða notuð um öll Norðurlönd, í lestrar-
sölum bókasafna, ritstjórnum blaða og miklu
víðar.
En allt frá því að hún kom fyrir almennings
sjónir hafa heyrzt raddir að ekki væri allt með
felldu um hinn fslenzka hluta hennar, og nánari
athugun hefur sýnt að misbrestir eru þvílíkir
að eigi dugir að slíkt sé látið liggja í þagnargildi.
Þessir eru fulltrúar íslenzkrar myndlistar í bók-
inni: Gunnlaugur Blöndal, Guðmundur Einars-
son frá Miðdal og Ríkharður Jónsson. Alla aðra
vantar, þar á meðal Ásgrím Jónsson, Einar
Jónsson, Jóhannes Kjarval og Jón Stefánsson.
Oss þykir ólíklegt að nokkur kunnugur fáist til
að viðurkenna þetta úrval, að hinum fyrstnefndu
ólöstuðum. Af tónlistarmönnum gleymir bókin
Jóni Leifs. Auðjegð vor á þessu sviði er sízt svo
mikil að vér höfum efni á að láta hlutdeild hans
ónefnda.
Söngmenn íslenzkir eru eftir þessari fræðibók
blátt áfram engir til. Hvorki María Markan,
Stefán íslendingur né Einar Kristjánsson hafa
fundið náð fyrir augum hennar. Þess ber þó að
gæta að stjarna íslenzkra söngvara hefur farið
hækkandi síðan bókin var f undirbúningi, svo
að hér kann að vera nokkur vorkunn.
Af rithöfundum fæddum kringum aldamót
nefnir bókin Guðmund Hagalín og Kristmann
Guðmundsson. Ekki lætur hún heldur undir
höfuð leggjast að kynna öðrum þjóðum ritverk
Axels Thorsteinssonar, Benjamíns Kristjánsson-
ar og Knúts Arngrímssonar. Hins vegar vantar
þessa höfunda: Davíð Stefánsson, Halldór Kilj-
an Laxness, Halldór Stefánsson, Tómas Guð-
mundsson og Þórberg Þórðarson. Hér er með
öðrum orðum ekki aðeins hafnað eina skáldi á
íslenzka tungu sem athygli hefur vakið erlendis
á síðasta áratugi, heldur má heita að allir aðrir
sem helzt hafa sett svip á fslenzkar bókmenntir
þessa tfmabils, séu skornir niður við trog.
Meðal vísindaverka sem unnin hafa verið á
íslandi á síðustu árum er eitt sem helzt hefur
verið nokkur gaumur gefinn í öðrum löndum.
Það er fornritaútgáfan og þær rannsóknir á
upptökum íslendingasagna sem þar eru lagðar
fram. Aðalmaður þessa verks, annar en Sigurður
Nordal, hefur verið dr. Einar Ól. Sveinsson.
Vem ar vem i Norden þekkir ekki nafn hans.
Aftur á móti eru þeyttir þar lúðrar fyrir sum-
um þeim ,,vísindamönnum‘‘ sem meiri gustuk
hefði verið vegna sæmdar íslands að hjúpa
miskunnarblæjum þagnarinnar.
Þá daga þegar þetta greinarkorn er skrifað,
hafa blaðamenn víðs vegar um Norðurlönd rekið
sig á eitt dæmi um eyður bókarinnar: nýi for-
sætisráðherrann Björn Þórðarson er hvergi
nefndur þar. Hann hefur þó um mörg ár gegnt
embætti sem eitt hefði átt að nægja til að
ttyggja honum sæti.
Nú hafa verið nefndir nokkrir menn sem
vatnar í bókina þó að tæpast sé ofmælt að
hvert mannsbarn í voru litla þjóðfélagi viti að
þeir eru annað hvort hinir fremstu eða meðal
hinna fremstu sem vér eigum til í sfnum grein-
um. Engan hefði þangað til í fyrra órað fyrir
að tiltök þætti að velja 230 helztu íslendinga
án þess að geta þeirra. Hverjir standa þá í
bókinni? Auðvitað getur ekki hjá því farið að
þar eru margir menn sem allir hljóta að vera
sammála um að sjálfsagt var að taka. En þess
utan er þar undarlega margt manna sem fáir
kunna deili á og litlar líkur eru til að neinn