Helgafell - 01.04.1943, Blaðsíða 29

UPPRUNI ÍSLENZKRAR SKÁLDMENNTAR
165
norrænu ætterni. Þetta allt sýnir, að uppruna íslenzkrar skáldmenntar ber
að leita í löndum austan Noregs. AS sama brunni ber, er viS athugum
minjar hinnar elztu ljóSagerSar á NorSurlöndum. SöguljóSagerS meSal aust-
norrænna manna má rekja aftur til þjóSflutningatímabilsins, en í Noregi
virSist skáldmenntin ekki hafa náS fótfestu fyrr en á allra síSustu öldum
heiSninnar, og á sömu tímum sem hin austræna Freysdýrkun. Nú verSur
ennþá ljósara, hvers vegna skáldmenntin blómgvaSist mest á íslandi í ná-
lægS Freyshofa og í sveitum saurbýla og kvennastaSa. Forvígisættir þess
kynstofns á NorSurlöndum, sem mesta rækt lagSi viS ljóSagerS, hafa átt
skamma viSdvöl í Noregi, áSur en þær héldu vestur um haf, og sumar
þeirra hafa aSeins staldraS viS á ströndum Noregs. ÞaS eru hinar síSar
nefndu ættir, sem flutt hafa út til íslands hinn sænsk-baltiska listasmekk
víkingaaldar. Frásögnin um herstöS Bjarnar, föSur Eyvindar austmanns, í
HvinisfirSi er beinlínis táknræn. Björn á aS hafa komiS austan frá Svíaríki
til Noregs. Hann velur sér bólfestu í HvinisfirSi á OgSum og fer þaSan á
sumrum í vesturvíking. ,,SíSan kom Eyvindur austan til föSur síns Bjarnar“
og ,,tók viS herskipum föSur síns og þeirri iSn, er hann hafSi haft, þá er
honum leiddist hernaSur“. Brátt sezt svo Eyvindur að í SuSureyjum eða
írlandi. Þar eignast hann tvo sonu, er land nema á íslandi. Þúsund árum
síðar finnast í landnámi beggja austrænir gripir og meira aS segja tveir slíkir
gripir í landnámi dóttursonar hans. í byggðum hinna síðkomnu austrænu ætta
hefur bersýnilega mikiS kveðið aS notkun sænsk-baltiskra skrautgripa. Á
þeim stöðum mun jörðin geyma enn þann dag í dag álitlegan fjölda þess
konar minja.
Ef marka má frásögn Landnámabókar um herskipaútgerS þeirra feðga,
Bjarnar og Eyvindar austmanns, í HvinisfirSi, verður aS ætla, aS þar hafi veriS
um miðbik 9. aldar austræn víkinganýlenda. ÞaS var í Hvini, hjá Grími
hersi Kolbjarnarsyni, sem Björn settist aS, er hann kom til Noregs. Grímur
er sagður sömu ættar og Arinbjörn hersir, er átti Lofthænu, dóttur Braga hins
gamla Boddasonar. Frá þeim voru Gilsbekkingar komnir. Bragi er talinn
skáld tveggja Svíakonunga. Um hina fornu Uppsalakonunga yrkir ÞjóSólfur
fróði Ynglingatal. Hann bjó í Hvini, svo sem frændur Arinbjarnar hersis.
Hefur ÞjóSólfur stuðst við austrænar fornsagnir og sjálfsagt einnig fornkvæði,
er austnorrænir menn hafa flutt með sér til Agða. í Víkinni, á ÖgSum og á
Rogalandi virðast aðalstöðvar þeirra víkingaskara hafa veriS, er herjuðu á
Skotland og írland um miðbik 9. aldar. Þá var fremstur víkingakonunga í
Noregi GuSröSur Rögnvaldsson, faðir Ólafs Dublinarkonungs. Samkvæmt
irskum annálabrotum frá þessum tímum á GuSröSur konungur aS hafa
tekið skatt af írum. En um 870 var hafin uppreistn gegn honum í Noregi.
HugSi Gustav Storm þá feðga hafa veriS forystumenn þess liðs, er barðist við
Harald hárfagra í Hafursfirði. í þeirri orustu voru þátttakendur ýmsir þeir