Helgafell - 01.04.1943, Blaðsíða 62

198
HELGAFELL
hafi horfið með þeim löndum, er skópu þau. Þó kunnu t. d. Egyptar ýmis-
legt fyrir sér, því að enn hefur enginn getað skýrt, hvernig þeim mátti takast
að byggja pýramídana, hafi þeir ekki haft önnur verkfæri en þau, sem
fundizt hafa eftir þá. En hvað sem öðru líður, þá bjargaðist merkasta menn-
ingartæki allra tíma úr eyðingunni miklu. Mannkynið var laugað og endur-
skírt í hörmungum svo ægilegum, að gnýr þeirra dynur enn í sögnum vor-
um, eftir eitt hundrað og fjörutíu til tvö hundruð aldir. En ef til vill var
engu glatað, í raun og veru, því ritstíllinn, penninn, var enn til, og menn,
sem kunnu með hann að fara.
Það ber lítið á mannkyninu um langa hríð eftir heimsendi þenna. Þó
hefur það lifað og þjáðzt og glaðzt sem fyrr. — Dulfræðingar halda því
fram, að mestu hamingjutímar jarðar vorrar séu ávallt á ,,milli tungla“,
þ. e. þegar enginn máni fylgir henni. Haldið er, að þeir hafi verið margir,
og það er tiltölulega stutt síðan plánetan Lúna, tungl vort, ánetjaðist jörð-
inni og tók að sveima kringum hana. Einnig hún á fyrir sér sömu örlög
og tertíermáninn: að koma nær og nær, stöðvast, þ. e. hreyfast á ægiferð
yfir vissum hluta jarðarinnar, og springa síðan. Þá kemur nýr heimsendir.
— í blöðum veraldarinnar birtist frétt ein vorið 1936, sem litla athygli vakti:
Tunglið hafði hratað nokkrum mínútum innar á braut sinni. Aðeins stjörnu-
fræðingar urðu þess varir. — Talið er, að plánetan Venus muni verða næsta
tungl jarðar vorrar. Þá verður líf í tuskunum !
Það ríki, sem næst skín í bjartastri menningardýrð, eftir hin sokknu
ævintýralönd, er ekki Egyptaland, Assúr né Babylon, þótt öll séu þau glæsi-
leg á sína vísu. Það var hið mikla flotaríki, heimsveldið á eyjunni Krít.
Einhver fyrsta vísa, sem ég festi mér í minni, var um kónginn á Krít,
og fjallaði aðallega um mataræði þessa þjóðhöfðingja. Man ég, að mér
þótti honum allslælega skammtað, því að ekki var þar annað til rétta veitt
en barnasaur og ofan í kaupið blár. Eftir að ég komst á legg, rakst ég oft
á ýmislegt viðvíkjandi þessari fögru eyju, og loks barst mér í hendur rit-
verk Sir Arthur Ewans um rannsóknir hans á rústunum í Knossos og fleiri
borgum hins forna ríkis: ,,The Palace of Minos“. Bókin er eitthvað á
fjórða þúsund blaðsíður, ef ég man rétt, enda starf heillar mannsævi, og
myndirnar í henni skipta þúsundum.
En nokkru áður en ég las þessa bók, hafði það fyrirbæri skeð, að sjálf
þróun menningarinnar var farin að taka á sig mannsmynd í huga mínum.
Ég hafði reynt að rekja feril hennar utan úr rökkri fjarlægra alda, og öðru
hvoru bar ljóma hennar við himin, en á stundum sást naumast glæta. Samt
þóttist ég þess fullviss, að eldurinn væri æ hinn sami, þótt misjafnt brynni.
Viðleitni andans varð hvorki stöðvuð né fullkomnuð. Blómleg menningar-
kerfi uxu upp af langri og örðugri framþróun; sum þeirra voru óviðjafnan-
lega glæsileg og fögur, eins og tími hinna síðustu Mínosa á Krít. En öll