Helgafell - 01.04.1943, Blaðsíða 61

SAGA UM SÖGU
197
þúsundir aftur, til þess undratíma, er tertíermáninn hafði ,,stöðvast“ í
hringrás sinni og dró undir sig heimshöfin á nokkrum hluta jarðar, svo að
þurrt land var þar, sem nú er regindjúpur sær, en fjallstindar, sem nú gnæfa
skýjum ofar, voru mararbotn. — Þegar vísindunum sleppti, hélt hugur minn
áfram til þeirra tíma. Ég skoðaði hinar miklu eyjar, sem helgisögur austur-
heims geyma óljósar minningar um, — blómlegar álfur, með tugmilljónum
íbúa á háu menningarstigi. Ég gekk þurrum fótum frá íslandi til Skotlands,
og ferðaðist yfir sléttuna miklu, þar sem Alpafjöll rísa nú. Og ég sá þjóð-
flutninga rauða kynþáttarins, er byggði mesta menningarlandið, sá hann
dreifast um alla Vesturálfu og ganga á land víðs vegar við Miðjarðar-
hafið og setjast að á eyjunum, einkum Krít. Við Nílarósa stofnuðu afkom-
endur hans mikið menningarríki, er ég þekkti vel: „Veldi Hins Mikla
Húss“, þ. e. land Faraóanna. Síðar sá ég sæfara frá öðru voldugu eyríki
snúa söfnum að landi milli Eufrat og Tígris, lágvaxna, rólynda, vitra og
friðelskandi menn, með einkennilegt höfuðlag, stjarnskoðendur, handgengna
guði sínum og skriftlærða, en snauða að tæknigáfu þeirri, er rauði kyn-
þátturinn hafði í svo ríkum mæli. Súmerar voru þeir nefndir. Niðjar þessara
tveggja stofna runnu saman á eyjunni Krít, en þar var þá fyrir mjög frum-
stæð, smávaxin og dökklituð þjóð, er aldrei blandaðist innflytjendum til
fullnustu, og ber mest á henni í eylandi þessu enn þann dag í dag.
Aldir liðu. En hið mikla tungl, tröllsandlitið, er sveimaði svipþungt um
austurhimin, varð æ ógurlegra ásýndum. Jarðskjálftar og eldgos jukust sí-
fellt á jörðunni, sökum togstreitu hennar við þenna baldna förunaut sinn.
Eyjaálfurnar miklu eyddust smám saman og menning þeirra úrkynjaðist.
Skeið hennar var á enda runnið, en hún hafði skotið þeim frjóöngum, er
erfa skyldu jörðina. Og einn góðan veðurdag sprakk tertíermáninn. Brot
hans mynduðu um skeið lýsandi Satúrnushringa umhverfis hnöttinn —
og eru enn að falla úr lofti. Áhrif þessa atburðar voru ferleg. Heimshöfin,
er safnazt höfðu undir hina síðustu kröppu braut risatunglsins, streymdu í
leg sitt aftur og yfir löndin, með ógnagný, sem skelfdi allar lífsverur. Þá
nötraði heimur allur; jarðskorpan lagðist sums staðar í fellingar, svo að
alpar risu himinháir þar, sem áður voru sléttur. Þegar þessar fellingar voru
að springa í sundur, heyrðust dynkirnir þúsundir mílna. Og vér lesum í
þverhníptum hengiflugum Alpanna sögu þess, er þar gerðist. Dagur dóms-
ms var kominn. Að kvöldi þess dags löðraði úfinn sær um hæstu tinda ey-
landanna miklu; en öll þeirra menningardýrð, tækni og saga var sokkin í
orjúfandi þögn.
Var menningin þá týnd ? — Vér heyrum ævintýri hvísluð úr mistri
aldanna um herskara, er börðust ríðandi á ferlegum flugdrekum, og ýmis-
logt annað, er leiðir hugann að tækni yfirstandandi tímabils. Hver sem hin
ytri tákn og stórmerki þessa menningarkerfis hafa verið, er líklegt, að þau