Helgafell - 01.04.1943, Blaðsíða 132

268
HELGAFELL
sigling verið milli Bretlandseyja og íslands meira
en 1000 árum áður en Norðmenn námu þar
land. Mörgum mun þykja þetta lygilegt, einkum
þegar þess er gætt, að Cesar segir svo frá, að
íbúar Bretlandseyja hafi notað skinnbáta. En
Vilhjálmur Stefánsson þekkir af eigin reynslu
skinnbáta Eskimóanna og telur þá hin ágætustu
sjóskip. Hann minnist einnig á sjóferðir Pólý-
nesa á Kyrrahafi. Þessir miklu sjógarpar höfðu
fundið flestar eyjar Kyrrahafsins löngu áður en
hvítir menn komu þangað, og var þó skipa-
kostur þeirra sízt betri en skinnbátar hinna frum-
stæðu íbúa Bretlandseyja, og þurftu þeir samt
að fara fjórfalt til fimmfalt lengri leið en sjó-
leiðina milli Bretlandseyja og íslands. Ég vil
skjóta því hér inn, að í Mið-Ameríku hafa fund-
izt menjar, er sanna beinlínis, að sigling hafi
verið fyrir örófi alda milli Asíu og Ameríku.
Má þar ti] nefna höggmyndir af indverska fíln-
um, enda þótt þessi dýrategund hafi aldrei verið
til í Ameríku. (Sjá t. d. Donald A. Mackenzie:
Myths of Pre-Columbian America.)
Saga sjómennsku og skipatækni virðist því
staðfesta þá ályktun Vilhjálms Stefánssonar, að
íbúar Bretlandseyja geti hafa þekkt ísland á dög-
um Pýþeasar og flutt honum fregnir af því. Nátt-
úrulýsingar hinna rituðu heimilda koma einnig
mjög vel heim við ísland og hafið í kring um
það, svo sem þegar sagt er, að Pýþeas hafi
komið ,,að frosna hafinu eftir sólarhrings sigl-
ingu í norður frá Thule“, eða frásögnin um
,,sælungun“, þar sem Jögur og loft virðast renna
saman í eitt — það er íshroðið og íshafsþokan
fyrir norðan ísland!
Því skal auðvitað ekki haldið fram, að Vil-
hjálmur Stefánsson hafi leyst hið gamla deilu-
mál um staðsetningu Thules, enda er málið
óleysanlegt á grundvelli þeirra heimilda, sem
til eru. En hann hefur allra manna skilmerki-
legast lagt fram rök fyrir því, að Thule sé ísland.
Oðru máli gegnir um skoðun hans á því,
hvort Kólumbus hafi komið til íslands og fengið
þar veður af löndum í vesturátt. Heimildin um
íslandsför Kólumbusar virðist vera svo örugg,
að lítil ástæða er til að efast um sannleiksgildi
hennar. En Vijhjálmi hefur sýnilega verið mikið
í mun að staðfesta frásögn Kólumbusar um ís-
landsferðina, því að hann leitar víða fanga
máli sínu til stuðnings, jafnvel meir en nauðsyn
ber til.
Síðasta grein bókarinnar — Hvernig eyddist
byggð Islendinga á Grœnlandi? — er mjög at-
hyglisverð og nýstárleg. Vilhjálmur reynir að
leiða rök að því, að íslendingar hafi ekki fallið
fyrir vopnum Eskimóa, né heldur hrunið niður
úr beinkröm og úrkynjun vegna skorts á
evrópskri fæðu. Hitt muni vera sönnu nær, að
úrkynjun hafi orðið með íslendingum einmitt á
þeim slóðum Grænlands, er höfðu nánast sam-
band við umheiminn, en hinir aðrir íslendingar
á Grænlandi hafi tekið upp lifnaðarhætti Eski-
móa, orðið veiðimenn og blandað blóði við
Eskimóana. Grænlendingar nútímans ættu því
að vera oss skyldari, en vér höfum haldið til
þessa.
Ultima Thule er fyrir allra hluta sakir hin
skemmtilegasta bók aflestrar og ber höfundinum
vitni um geysimikja þekkingu á sögulegum
heimildum og margháttaða persónulega reynslu
í þeim efnum, er hann ræðir. Þýðingin er liðleg
og víðast hvar vel af hendi leyst, enda þótt
sums staðar votti fyrir setningaskipun ensk-
unnar.
Ég get ekki lokið þessu máli svo, að ég drepi
ekki á eitt atriði, sem varðar oss íslendinga all-
mikið. Vilhjálmur segir, að réttara sé að telja
ísland til Vesturheims, eftir Jegu þess á hnett-
inum. Þetta er amerísk ,,geo-pólitík“, en ekki
vísindi. f 1000 ár hefur fsland verið Evrópuríki,
tengt hinni gömlu álfu á öllum sviðum menn-
ingarinnar, og mun án efa knýta aftur þau bönd,
þótt það hafi um stund, fyrir óviðráðanlegar
ástæður, orðið að horfa nær eingöngu í vesturátt.
Sverrir Kristjánsson.
Verndarenglarnir
Jóhannes úr Kötlum: VERNDAR-
ENGLARNIR. Saga. Heimskringla h.f.
Reykjavík 1943.
Verndarenglarnir eru önnur skáldsaga Jóhann-
esar úr Kötlum, hins vinsæla og afkastamikla
ljóðskálds. Níu ár hefur hann látið líða á milli
skáldsögunnar Og björgin \lojnuÖu og Vemd-
arenglanna. Hina fyrri skáldsögu hans hef ég
ekki lesið, svo að ég hef ekkert til samanburðar,
en heldur mun hún hafa fengið ómilda dóma.
Líklegt þykir mér, að þessi nýja bók hans nái
meiri vinoœídum meðal almennings, enda þótt
ég álíti hana mjög gallaða frá skáldlegu sjónar-
miði. En hún fjallar um viðburði, sem eru öll-
um í fersku minni, og mönnum er forvitni á
að fá túlkaða i listrænum búnaði. Einmitt fyrir
þá sök, hve efni sögunnar er ferskt og enn