Helgafell - 01.04.1943, Blaðsíða 125

BÓKMENNTIR
261
ísland í myndum
ÍSLAND í MYNDUM, 206 íslenzkar
ljósmyndir, með formála eftir Einar
Magnússon, ísafoldarprentsmiðja 1943.
Um miðjan vetur sendi ísafoldarprentsmiðja
frá sér mikið og myndarlegt myndarit, er nefn-
ist ..ísland í myndum“ (Through Iceland with
a Camera).
Rit þetta er í grallarabroti með 206 heijsíðu-
myndum, en formála að því ritar Einar Magnús-
son menntaskólakennari. Formálinn er skraut-
laust en greinargott landfræðilegt og sögulegt
yfirlit, sem drepur á það helzta varðandi land
og þjóð.
Þegar ..ísland í myndum“ er borið saman við
önnur þau myndarit, sem gefin hafa verið út
á íslandi, þá er þar á all-mikill munur og hann
stórum til bóta. Myndirnar eru jafnbetri en áður
hefur sézt í nokkurri íslenzkri myndabók og
niðurröðun þeirra smekklegri en við höfum áður
átt að venjast.
Hér er tvennt sem veldur. Annað er hrað-
fara þróun ljósmyndagerðar hér á landi hin
síðustu árin. Hitt er smekkvísi veljenda mynd-
anna, en þeir voru Halldór E. Arnórsson ljós-
myndari og Páll Jónsson auglýsingastjóri, sem
báðir eru einhverjir listrænustu ljósmyndarar,
annar úr hópi atvinnuljósmyndara, en hinn úr
hópi ,,amatöra“, sem ísland hefur á að skipa
um þessar mundir.
Við myndskoðun koma ýms sjónarsvið í ljós.
Flestir skoða myndir út frá því sjónarmiði, að
þær séu skarpar og skýrar og sýni einhvern
ákveðinn stað eða hlut greinilega og helzt í
sterku ljósi. Aðrir skoða myndir eingöngu út frá
tilfinninga-sjónarmiði, þannig að tilfinningin
krefst þess, að myndin tali til manns ósjálfrátt —
öð það sé eitthvað það í myndinni, sem orki
ú mann vegna sérkennileika eða fegurðar. Bæði
þessi sjónarmið hafa nokkuð til síns ágætis, en
t>au eru ekki einhlít. Ljósmynd þarf ekki að
vera góð, þó hún sé skýr, og ljósmynd getur
verið listaverk, þótt hún sé óskýr. Sama gegnir
um myndir, sem ,,tala“ til manns í gegnum
sérkennileik sinn. Að vísu er þetta eitt af
^eginskilyrðum þess, að mynd sé góð, en það
er stundum að manni finnast einskis verðar eða
a- *n. k. stórgallaðar myndir vera fallegar við
fyrstu sýn.
Þeir, sem vanir eru að skoða ljósmyndir,
komast að raun um, að ljósmyndin krefst lög-
mála ekki síður en t. d. málverk, þótt þau tvö
lögmál séu í ýmsu frábrugðin hvort öðru. Ljós-
myndin krefst í fyrsta lagi ljóss, en hún krefst
margs fleira, hún krefst lífs eða tilgangs, hún
krefst stemningar og hún krefst byggingar.
Og þegar þess er gætt, að flestir okkar ljósmynd-
ara geta talið sig hamingjusama, ef þeir ná
einu Jjósmyndalistaverki á ári, þá er það alls
ekki svo lítill vandi að taka góða ljósmynd.
Ef við flettum ..íslandi í myndum“ rekum
við okkur á nokkur slík listaverk. Ég vil alveg
sérstaklega benda á myndaopnuna 24 og 25.
Oðru megin er viti, hár og gnæfandi í sterku
mótljósi með bólstrandi ský á bak við, sem
fylla upp myndafletina og skapa mótvægi við
hið drungalega vitabákn. Þá mynd hefur Svavar
Hjaltesteð tekið. Hinum megin er mynd af
brimi, sem skellur með ægimögnuðum þunga
upp að brimsorfnum björgum. ,,Þá hamastu,
tröllið. I himininn viltu lyfta hyljum þíns eigin
dýpis og álögum svipta,“ segir Einar Ben. í
,,Utsær“. En einmitt þarna er mynd af þessu
hamstola trölli, þessu ,,holskaflsins hvolfandi
falli“, sem liggur við, að Halldór E. Arnórsson
hafi gert jafn hrífandi og stórfenglegt í ljós-
mynd sem Einar í kvæði sínu.
Á bls. 70 og 71 rekumst við á aðra álíka sér-
stæða opnu. ,,Á skíðum“ heitir önnur og er
eftir Pál Jónsson, en hin er úr Kerlingafjöllum
og er eftir Bjöm Arnórsson. Báðar þessar myndir
eru listaverk, byggðar á tilviljunum, en sem
sýna jafnframt hæfni hins listræna manns til
að notfæra sér tilviljanir til að skapa úr þeim
listaverk. Þetta eru hvort tveggja myndir, sem
verða teknar einu sinni og síðan ajdrei meir —
og það eru jafnan skemmtilegustu myndirnar.
Áþekkt þessu er um allmargar myndir aðrar
í bókinni. Þær eru það góðar, að þær standa
fremstu erlendum ljósmyndalistaverkum á sporði,
en hér er naumast vettvangur til að fara ýtar-
legar út í þá sálma.
Hjá því varð ekki komizt, að enn vantar
einstök landssvæði að miklu leyti inn í þessa
þók — en það er hvorki sök veljenda né út-
gefenda, því að enn þann dag í dag hafa
sumar sýslur litla náð fundið hjá ljósmyndurum
okkar og eru því á þessu sviði ónumið land.
Er þessi bók þó stórum betri, hvað þetta snertir,
en þær hinar fyrri, sem Jýst hafa átt landi voru.
Annar galli við ,,ísland í myndum“ er það,
hversu fátækleg hún er af þjóðlífsmyndum, en
einnig það er vettvangur, sem íslenzkir ljós-
myndarar hafa sniðgengið um of, og skal því
ekki talið veljendum til sakar, enda veit ég, að