Helgafell - 01.04.1943, Blaðsíða 60

196
HELGAFELL
stærð. Ef allt það starf ætti að greiðast sem tímavinna, með núgildandi vísi-
tölu, þá yrði annað en spaug að vera útgefandi. Starfsaðferðir skáldanna
eru auðvitað misjafnar og margvíslegar, en enginn sómsamlegur rithöfundur
getur komizt hjá erfiðinu, sem skáldverkið útheimtir. Skáldið fær aldrei hlé
frá störfum, því að hugur þess starfar án afláts, þótt höndin hvílist. Ég fyrir
mitt leyti get aldrei byrjað að skrifa sögu, fyrr en ég þekki út í æsar skap-
gerð persónanna, uppeldi þeirra, ætt og umhverfi, sérkenni, takta, útlit
og hvað eina. Og þegar ég byrja, veit ég svona nokkurn veginn, hvað gerist
í sögunni, en ekki hvernig það skeður. Persónur mínar krefjast þess ævin-
lega, að fá að lifa lífi sínu, án þess að ég taki fram fyrir hendurnar á þeim.
Og enda þótt þær gerist stundum æði örðugar viðfangs og skaprauni mér
á ýmsan hátt með framferði sínu, þá hefur reynslan kennt mér, að það
borgar sig bezt að láta þær fara sínu fram. Á þann eina hátt getur mér
tekizt að blása nokkru lífi í efnið á pappírnum. — Ef til vill er öll sköpun
ómöguleg án frelsis viljans ?
Mér er kunnugt um, að hér á landi eru allmargir, sem hafa raunveru-
legan áhuga á því að kynnast starfi skáldanna. Listamannaþingið í fyrra-
haust gerði sitt til að auka og næra þenna áhuga, og það, sem skáldin
sögðu almenningi þá um líf sitt og starf, hefur vakið meiri eftirtekt en búizt
var við. í bréfum, sem mér hafa borizt þessu viðvíkjandi, er viðkvæðið eitt
og hið sama hjá öllum: Meira af svo góðu ! — Og hvað skyldi vera því til
fyrirstöðu ? Aukinn gagnkvæmur skilningur milli þjóðarinnar og skálda
hennar getur aðeins orðið báðum aðiljum til blessunar. Og ég þykist þess
fullviss, að skáldin mundu reyna að láta ekki sitt eftir liggja í því efni, ef
landsmenn vildu mæta þeim á miðri leið.
Mér er um megn að skýra frá því til nokkurrar hlítar í stuttri tímarits-
grein, hvernig ég bý til skáldsögu. Tæknilega hliðin ein yrði mér nægt efni
í heilan árgang af Helgafelli. Ég ætla því að sleppa henni alveg að þessu
sinni, en reyna að lýsa nokkrum frumdráttum að sköpun einnar sögu minn-
ar. Bók sú er íslenzkum lesendum lítið kunn, því að aðeins einn þriðji hluti
hennar hefur birzt á íslenzku, og þeim hluta breytti ég allverulega, áður en
bókin kom út á norsku. Hún heitir í frumútgáfu ..Gudinnen og oksen“ og
var síðasta bókin, sem ég skrifaði á norsku; ég vann að henni í fimm ár
og var hálft þriðja ár að skrifa hana.
Um langt skeið hafði ég viðað að mér öllu, sem laut að menningarsögu
elztu tíma og lesið það með gaumgæfni. Ég fikaði mig smám saman eins
langt og unnt var aftur í hálfrökkur aldanna. Mér virtist allt benda á, að
menningin væri eldri en saga hennar. Minningar mannkynsins, sem felast
í helgisögum og ævintýrum, virðast allmargar lengra að komnar en svo, að
hægt sé að finna þeim stað í sögu þessara sex þúsund ára, er vér vitum
dálítil deili á. Þær benda út í óþekkta firrð, að minnsta kosti 14—20 ár-