Tímarit Máls og menningar - 01.12.1981, Page 12

Tímarit Máls og menningar
urðum við jafnir; sviptir visku og þori, sviptir andlcgum leiðtogum og
því samviskulausir. Horfin var hin djúpa viska, og hvorki voru til orð né
fræðsla færustu manna. Guðir trúarinnar sem okkur var boðuð voru
gagnslausir guðir, Dsúlarnir komu til þess eins að gelda sólarljósið. Og
synir sona þeirra urðu eftir meðal okkar, sem aðeins hlutum beiskjuna að
gjöf-
Dæmi þetta um Dsúlana og hvaða afleiðing hlaust af komu sigurvegaranna
frá Kastiliu verður að nægja sem sýnishorn af sagnaritun mæja. Seinna mun ég
bregða upp dæmi um, hvernig sagnaritunin breytist í þjóðsögur, án þess að ég
reki það hvernig sagnaritun breytist smám saman í skáldskap, eða hvernig
munnleg geymd breytir formi sínu við það að hún er fest á blað.
Þrátt fyrir harmatölur og dulræn fræði bregður fyrir í Cbílarn Balam-bókunum
tilraun til að sætta hina innlendu og aðkomnu guði: guði helgimynda hinnar
kaþólsku kirkju og helgimy.ndir hofanna. Önnur slík tilraun var ekki gerð til
sátta á ný fyrr en í lok nitjándu aldar, þegar bólivíanska skáldið Rícardo Jaimes
Freyre gefur út bók sína Hin siólausa Kastilía, árið 1899 og sker upp herör með
kvæðinu Hávamál gegn kúgun spænskra bókmennta, og hefst þá svo nefnd
„innlend stefna“ í bókmenntum, stefna sem á síðan eftir að tröllríða bók-
menntunum, og mannvitinu um leið, með endalausum orðaleppasögum um þá
kúgun sem indíánar urðu að þola. Af þessu spratt ágætur sannleikur en auð-
virðilegar bókmenntir. Þó reyndu skáldin jafnan að brúa bilið milli siðaboð-
skaparins í trú indíána og kaþólskra. Áður hafði reyndar Maní-presturinn reynt
að brúa boðskap kaþólskra og heiðinna með Orði sínu í Chílam Balam-bðkunum.
ORÐ MANÍ-PRESTSINS
Við ársins rót: Ahaú Katún 13
mun Itsa sjást.
í borginni Tanak birtist
brennimark Herrans, vors eina guðs.
Hann kemur og upphefur askinn
yfir þjóðlöndin,
svo birtu bregði um víðan heim.
370