Tímarit Máls og menningar - 01.12.1981, Qupperneq 49

Skipsbók Kólumbusar
höfðu yfir sér kórónu, hvor sínum megin við krossinn. Á land komnir
litu félagarnir hvanngræn tré og gnægð vatns og hvers kyns aldin.
Armírállinn kallaði á báða skipstjórana og skipshöfnina og bað stíga i
land, og einnig bað hann koma Rodrígo de Escovedo, ritara flotans, og
Rodrígo Sanchez frá Segovía, og bað hann báða að vera vitni að því að
hann helgaði konungi og drottningu eyju þessa, í nafni allra viðstaddra,
og áttu þeir að halda uppi andmælum eins og lög mæla fyrir og um getur
í hinum fjölmörgu vitnisburðum sem ritaðir voru þarna á staðnum.1
Þegar í stað flykktist fólk að af eyjunni. Það sem hér verður fært inn í
skipsbókina eru tilfærð orð Armírálsins sjálfs, sem hann ritaði í bók um
hans fyrstu sjóferð þegar hann sigldi og fann þessi Indíalönd . . . (Og hér
hefst frásögn Kólumbusar sjálfs, sem við sleppum.)
Sigurinn yfir Mexíkó
Sigurinn yfir löndum azteka voru þeir landvinningar spánverja í Nýja heimin-
um sem fyrst voru skráðir og sögur fara af i heimildum innfæddra. Mexikarnir, eins
og aztekarnir kölluðu sig, stóðu á tindi menningarinnar, og veldi þeirra reis
hæst í upphafi XVI aldar. Slík hámenning sem þeirra var að sjálfsögðu engin
hending. Sólarþjóðin svo nefnda var útvalin þjóð Húitþílopotslí, en svo hét
herguðinn, og hún hafði tekið að erfðum menningu toltekanna en þeir ausið af
eldri brunnum, eins og menningarbrunnum teotíhúakananna, með sinni
blómlegu menningu á fyrstu öldum kristninnar.
I hinni mikilfenglegu höfuðborg, Mexikó eða Tenotstítlan, risu tignarleg
musteri og dýrlegar hallir, skreyttar höggmyndum og veggjamálverkum.
Borgin var miðstöð menningar og meðvitundin um fornsögu þjóða landsins var
varðveitt i handritum, sem flett var eins og þegar harmonika er dregin út, og i
fjölda teiknibóka. Aztekaþjóðin myndaði voldugt ríki sem teygðist út i fjarsk-
1 Hér er auösætt hiö mikla skrifræði sem rikti á Spáni, þörfin fyrir að skrá og segja frá á
nákvæman og réttan hátt, sem stingur algerlega i stúf við þær hugmyndir sem fólk gerir sér
almennt um spænska hugsun.
407