Morgunblaðið - 20.11.1999, Qupperneq 36

36 LAUGARDAGUR 20. NÓVEMBER 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Einar
Kristjáns-
son í Töfra-
flautunni
ARKADIA
plötuútgáfan,
sem sérhæfir sig
í sögulegum upp-
tökum, hefur
gefið út sett með
tveimur geisla-
plötum með
Töfraflautu
Mozarts í upp-
töku frá Stuttg-
art árið 1937.
Eitt hlutverkanna, fyrsti hallar-
vörður, er sungið af Einari Krist-
jánssyni.
Einar Kristjánsson var einn ást-
sælasti söngvari okkar og átti
glæstan feril sem óperu- og Ijóða-
söngvari í Þýskalandi, Danmörku
og víðar í Evrópu. Fyrir nokkrum
árum kom út á vegum Smekkleysu
safn með söng Einars.
í frétt frá 12 tónum segir að ít-
alska fyrirtækið Arkadia hafi hlotið
fjölda viðurkenninga fyrir endurút-
gáfur sínar þar sem heyra má
helstu listamenn fyrri hluta þessar-
ar aldar í kristaltærum hljómi.
Arkadia hlaut m.a. verðlaun á Mid-
em ráðstefnunni 1997.
Töfraflautan, 2cd, kostar 1.600,-
krónur.
Einar
Kristjánsson
Gunnar
Dal
Nýjar bækur
• STEFNUMÓT
við Gunnar Dal
er fimmtugasta
frumsamda bók-
in sem hann
sendir frá sér, en
Gunnar DaJ á
fimmtíu ára
skáldaafmæli á
þessu hausti.
í fréttatil-
kynningu segir:
„I bókinni er Gunnar lærimeistar-
inn og Baldur Óskarsson læri-
sveinninn og eiga þeir samtal að
forngrískum sið. Umræðan er sam-
tímaheimspeki þar sem veröldin er
skoðuð með íslenskum augum við
upphaf þriðja árþúsundsins. Um-
ræðuefnin eru mörg s.s. „Eru rit-
höfundar frjálsir?; Hvers vegna
gerum við það sem við gerum?;
Hvað er hamingja?; Maður og jörð;
Er íslenskan dauð? og Staða kon-
unnar í nútímanum."
Fyrsta bók Gunnars, ljóðabókin
Vera, kom út haustið 1949. Gunnar
hefur íslenskað nokkur af öndveg-
isritum heimsbókmenntanna.
Útgefandi er Iðnú. Bókin er 152
bls. og skiptist í 60 kafla. Aftast í
henni er „Tabula Gratulatoria“.
Grafík sá um prentun. Verð: 3.000
kr.
• ÁÐUR en þií sofnar er fyrsta
skáldsaga Linn Ullmann og er í
þýðingu Sólveigar B. Grétarsdótt-
ur.
í fréttatilkynningu segir: „Karin
Blom er ólíkindatól, ung kona sem
gerir það sem hugur hennar stend-
ur til þá stundina: forfærir karl-
menn, blekkir, spinnur upp sögur
og ýkir, en lærir smám saman að
segja satt.
Aður en þú sofnar er saga fjöl-
skyldu hennar, allt frá því Rikard
afi hennar setti á fót saumastofu í
New York á þriðja áratugnum.
Karin segir frá af ósvikinni frá-
sagnargleði og sveiflast milli fant-
asíu og raunsæis á sannfærandi
hátt. I bókinni renna furðusögur,
neyðarleg atvik og djúp alvara
saman í áhrifamikilli frásögn af
hinni sérstæðu Blomfjölskyldu."
Linn Ullmann er fædd í Noregi
árið 1966.
Útgefandi erMál ogmenning.
Bókin er253 bls., unnin íPrent-
smiðjunni Odda hf. Verð: 3.980 kr.
MYNDLIST
Ásmundarsafn,
Sigttíni
YFIRLITSSÝNING
ÁSMUNDUR SVEINSSON
Opið alla daga frá 10-18. Aðgangur
200 krónur.
FRÁ því í sumar hefur staðið yf-
ir yfirlitssýning á verkum Ásmund-
ar Sveinssonar í safninu að Sigtúni,
og mun hún halda áfram enn um
stund.
Gagngerðar breytingar hafa far-
ið fram á umhverfi safnsins, garð-
urinn allur endurskipulagður eins
og þeir sem reglulega eiga leið þar
framhjá hafa óhjákvæmilega orðið
meira en varir við um langt skeið.
En afleitt var, að sumar stytturnar
lágu eins og umkomulausir klump-
ar um hann allan, þannig að um íg-
ildi sjónmengunar var að ræða. Nú
loks sér fyrir endann á þeim
hremmingum, þótt enn sé sitthvað
ógert, vinnuvélar jafnvel enn að
störfum og líkt og við blasir er eftir
að ganga frá einu stóru verki.
Satt að segja líkaði mér prýði-
lega við garðinn eins og hann var,
einnig gamla grindverkið, og sakna
Vatnsberans á sínum markaða stað
á horni Sigtúns og Reykjavegar.
Er sem fyrr alls ekki viss um að
hinn alþýðlegi listamaður hefði lagt
blessun sína á allt þetta umrót,
sótthreinsuðu híbýli og nákvæmt
skipulagða garð.
I flestum tilvikum hefur þótt far-
sælast að varðveita sem mest af
umhverfi myndhöggvara eins og
þeir skildu við það, má hér vísa til
safna Emile-Antoine Bourdelle og
Ossip Zadkine í París, Emst Bar-
lach í Giistrow og lærimeistara Ás-
mundar, Carl Milles í Lindingö við
Stokkhólm, en á alla þessa staði
hefur skrifari komið og skoðað
góða dagstund. Einnig ber hér að
nefna stofnun Dinu Viemy á lífs-
verki Aristide Maillol, við rue de
Grenelle í París, sem er afar lifandi
og laðar til sín gesti. Hinn aldni
fyrrum listhúseigandi Dina Vierny,
var á yngri árum fyrirsæta lista-
mannsins, fyrirmynd að frægum
höggmyndum, seinna nemandi og
kynntist honum því náið, ekkert yf-
irborð né lognmolla í þeim húsa-
kynnum.
Það er hins vegar vottur van-
metakenndar og óþols hins fram-
stæða og óþroskaða, að þurfa stöð-
ugt að vera að stokka allt upp í
kringum sig, og hér eram við Is-
lendingar vafalítið ljósasta dæmið
norðan Alpafjalla, einnig fyrir nið-
urrif eldri minja og gilda. Og eitt
hef ég hvergi séð á ferðum mínum,
sem er að húða gamlar gipsstyttur
á söfnum, og fyrir mér er það
ámóta viturlegt og að lita gæra-
skinn til að þau gangi frekar í aug-
un á óþroskuðum múg. Þannig era
verkmennirnir tveir fyrir framan
safnið, sem ég hefi dáð frá bar-
næsku, líkastir stásslegum marsip-
anstrákum í þessum nýja og ná-
hvíta möttli sínum. Eitt af því sem
aldrei má gera er að hreinsa gaml-
ar gipsstyttur hvað þá mála þær,
heldur ber að láta þær eldast í friði
og í hæsta lagi dusta af þeim rykið.
Þetta hélt ég að allir innvígðir
vissu, og þótt það kunni að þykja
gott og gilt ýnúlistum er ég nokkuð
viss um að Ásmundi hefði ekki lík-
að þessi viðbót, frekar en mynd-
höggvuram gamla skólans almennt
og hví ekki að virða þá skoðun
þeirra?
Kannski er það einmitt fyrir
ákafa viðkomandi við að breyta,
lagfæra og færa í staðlað nútíma-
horf, að svo fáir rata á safnið er svo
er komið, menn era nefnilega helst
komnir til að upplifa listamanninn í
sínu rétta umhverfi, sköpunai-feril
verkanna en ekki grunnfærðar lag-
færingar og hégómaskap eftirkom-
anda hans. Það er jafn mikið
ábyrgðarleysi að leggja slík söfn í
hendur embættis- og skrifstofu-
mönnum, sem listaskóla og skóla
almennt, í hendur rasspúðafólki og
fundarhaldafíklum. Listamennina
sjálfa er svo ekki hægt að nálgast
gegnum myndabækur nema að
takmörkuðu leyti, og því er svo
mikilvægt að hlúa að sál þeirra í
eftirlátnum munum og húsakynn-
um.
Einka- og sérsöfn eru hvarvetna
erfiðar stofnanir, sem ferðahand-
bækur gefa yfirleitt ekki meira en
eina stjörnu af þremur möguleg-
um, en geta þar fyrir verið afar
yndisleg í viðkynningu, og eftir því
sem nálgun listamannsins er al-
tækari innan sem utan þeirra verða
töfrarnir meiri og sitja lengur í
gestinum.
Mér líkar engan veginn við af
seinni tímum stöðluð og sótthreins-
uð listasöfn, ekki frekar en stór
hluti safngesta. Og þótt hinn víð-
feðmi áhugi á fortíðinni sem er svo
áberandi ytra hafi ekki að öllu leyti
skilað sér hingað, má vísa til um-
talsverðrar vakningar um land allt
hin síðari ár, einkum hvað varð-
veislu húsa og uppbyggingu minja-
safna snertir.
- í þessu yfirliti á safninu má
vissulega fylgja ákveðinni þróun,
en þó vantar sitthvað upp á, jafn-
framt örlítið sýnishorn af list félaga
listamannsins og samtíðarmanna.
Ganga má út frá, að hér sé um
skilvirkan þverskurð af list Ás-
mundar, mikið til hugsað fyrir út-
lenda gesti, en þeir era vel að
merkja síður að leita að slíkri mat-
reiðslu fyrir sig á einkasöfnum, öllu
frekar staðbundu andrúmi og
óvæntum lifunum.
Samlíkingin á helst við innan
dyra, en úti fyrir í náttúranni njóta
verkin sín mörg hver mun betur,
einkum þar sem nálgunin verður
mest og óvæntust, þau ber við
kræklóttar greinar, hrjúfan svörð
og litbrigði jarðar. Væntanlega far-
sælast að halda sig við þá krókóttu
götuslóða sem fyrir era, sótt-
hreinsa og ofskipuleggja ekki garð-
inn, og verður fróðlegt að litast þar
uin að verklokum.
Ásmundur Sveinsson yar hæg-
látur og forneskjulegur Islending-
I garðinum.
ur, og líkt og Hallsteinn bróðir
hans og mikilvægur aðstoðarmaður
var hann sem sniðinn út úr Islend-
ingasögunum. Eða líkastur fram-
stæðum veðurbömum bónda og
verkhaga langt uppi í afdölum, en
með þá eðlislægu yfirburði margra
slíkra að vera heimsmaður um leið,
numinn í erlend fræði og tungur.
Sótti áhrif jafnt til núlista og fom-
aldar, átti hér sitthvað skylt með
Constantín Brancusi sem leitaði til
fomra rúmenskra hefða í bjálka-
húsagerð og hinna hreinu uppruna-
legu frumforma, einnig Henri
Moore sem sótti í arfieifð Etrúska.
En Ásmundur hafði þó ekki þessar
eðlisbornu hefðir þeirra fullkom-
lega í blóðinu frekar en aðrir ís-
lenzkir myndlistarmenn og varð að
vinna sig til þeirra.
í þetta hús og í þennan garð
þurfa sem flestir að rata, það á ekki
einungis að vera hluti af skyldun-
ámi líkt og að tylla tá á Þjóðm-
injasafnið, heldur koma af innri
þörf og þrá tii að minnast við ís-
lenzkan metnað í Ust og handverki.
Bragi Ásgeirsson
Veisla í
rúmtaki