Morgunblaðið - 26.05.2000, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 26. MAÍ 2000
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Forsætisráðherra og allsherjargoði skrifast á:
Nei, nei, þetta eru engir camphyloffldar, góða, bara einhver sértrúarsöfnuður að skunda á Þingvöll.
Vill latínu út úr heiti Landspítala - háskdlasjúkrahúss
Telur latínu á undan-
haldi í læknisfræðimáli
f SIÐASTAtölublaði Læknablaðs-
ins gerir Reynir Tómas Geirsson,
prófessor við kvennadeild Landspít-
ala - háskólasjúkrahúss, athuga-
semd við notkun latneska heitisins
Infirmarium academicum með nýju
merki spítalans. Leggur hann til að
fremur verði notað enskt heiti með
merkinu ásamt því íslenska eða
ekkert erlent heiti. Segir hann
skjóta skökku við að nota latneskt
heiti þegar latína sé á undanhaldi í
alþjóðlegu læknisfræðimáli.
I greininni, sem heitir Veiklað
„Infirmarium11, fjallar Reynir Tóm-
as um tengslin við háskóla. Segir
hann spítala almennt ekki hafa
tengst háskólum sem kennslustofn-
anir fyrr en á 19. öld og fáir beri
heitið ínfírmary. „Þá er oftar en
ekki um að ræða spítala sem stofn-
aðir voru um eða fyrir miðja 19. öld-
ina, yfirleitt til að aðstoða þá sem
minna máttu sín í þjóðfélaginu. Öll
nýrri sjúkrahús í Bretlandi, hvað þá
í öði-um Evrópulöndum eða vestan-
hafs, heita einfaldlega hospital. Að
kalla hið nýja háskólasjúkrahús er
því mjög gamaldags og ekki í takt
við það sem nú er gert annars stað-
ar. Það verður ekki berra við að
hnýta við það aca demicum."
Leitaði í mörgum orðabókum
Síðan ræðir Reynir Tómas um
latneskuna og kveðst hafa leitað
þýðinga víða á heitinu Infírmarium
í orðabókum. „Ég hef að auki leitað
í svotil ölium latneskum orðabókum
Háskólabókasafns, enskum, nor-
rænum, frönskum og þýskum. f öll-
um orðabókum um klassiska latínu,
þar með talið Oxford Latin Diction-
ary frá 1968, Forcellinis Totis Lat-
initatis Lexicon frá 1865 (sex bindi),
Theasaurus Linguae frá 1943 og
jafnvel í bók með það ágæta heiti
Latin for the Illiterate (latína fyrir
ólæsa) frá 1996, finnstþetta orð
ekki,“ segir Reynir Tómas og tiltek-
ur fleiri dæmi úr orðabókum og
segir síðan: „Svo virðist sem nýja ís-
lensk-latneska orðið infirmarium
frá árinu 2000, samhljóðatiltölu-
LANDSPITALI
hAskölas JÖKHAHClSi
lega sjaldséðri orðmynd frá miðöld-
um, geti verið búið til upp úr hinu
enska infirmary, sem aftur er kom-
ið á miðöldum úr frönsku (infirm-
erie).“
Þá fjallar prófessorinn nokkuð
um latneska heitið um háskóla, aca-
demia, og telur að vilji menn nota
eignarfallsmyndina „með infirmarí-
inu, sýnist mér rétt að skrifa aca-
demiae, sem væri þá bein þýðing á
eignarfalli orðsins háskóli, eins og í
„háskólasjúkrahús". Auðvitað
mætti þá líka tala um valetudina-
rium academiae eða nosocomium
academiae, en ef menn vilja endi-
lega nota infirmarium, er rétt að
segja infírmarium academiae. Ef
nota ætti „academicum", yrði ís-
lenska þýðingin á því orði væntan-
EKKI er hægt að heimfæra dóm
Héraðsdóms Reykjavíkur, sem
dæmdi í fyrradag eiganda hests til
að greiða ökumanni bifreiðar sem ók
á hross hans, skaðabætur fyrir tjónið
sem ákeyrslan olli á bifreið öku-
mannsins, yfir á öll önnur tilvik.
Þetta er mat Jóns Höskuldssonar
hdl., sem var lögmaður eiganda bif-
reiðarinnar í fyrrgreindu dómsmáli.
Jón segir að mál af þessum toga ráð-
ist af aðstæðum hverju sinni.
í fyrrgreindu máli átti það við að á
slysstað var í gildi lausagöngubann
lega háskólalegur og ekki er talað
um háskólalega sjúkrahúsið á ís-
lensku.“ Kveðst hann einnig hafa
haft samband við latinukennara. Sá
hafi sagt orðmyndina geta gengið
málfræðilega en að hún væri ve-
sældarleg og skorti reisn. „Er ekki
besta og beinskeyttasta þýðingin á
Infirmarium academicum „Há-
skólahælið“?“ spyr greinarhöf-
undur.
Breytingar ekki ræddar
Magnús Pétursson, forstjóri
Landspítaia - háskólasjúkrahúss,
segir þessa ábcndingu prófessors-
ins ekki hafa verið rædda á fundi
stjómar spítalans, breytingar hafi
ekki verið ræddar og ekki ákveðið
hvort svo verði. Hann segir alls kon-
ar útgáfur af nöfnum hafa verið
skoðaðar og að mikill áhugi hafi
komið fram frá málsvörum lækna-
deildar á því að í nafni spítalans
yrði tenging við háskólann dregin
skýrt fram.
Hann sagði það hafa orðið niður-
stöðuna að hafa latneskt heiti með
en á bréfsefnum og öðm efni er
nafnið einnig á íslensku, ensku og
Norðurlandamálum en alltaf væri
heitið Landspítali notað.
stórgripa. Sauðfé fellur þar með ekki
undir þá skilgreiningu. í vegalögum
er bann við lausagöngu óháð búfjár-
tegund á stofnvegum og tengiveg-
um, sem gildir t.a.m. fyrir þjóðveg 1,
að því gefnu að girt sé beggja vegna
vegarins.
Jón segir að þótt dómur Héraðs-
dóms hafi mikla þýðingu verði að
vara við því að heimfæra hann algilt
yfir á önnur svæði og önnur slys.
Skoða þurfi hvert tilvik fyrir sig. Að-
stæður í hinum einstöku sveitarfé-
lögum geti verið mismunandi.
Dómurinn ekki heim-
færður á öll önnur tilvik
Málþing um séreinkenni Vestfirðinga
Menningar-
verðmæti metin
Magnús Ólafs Hansson
A
MORGUN verður
haldið málþing um
séreinkenni Vest-
firðinga. Þingið verður
haldið í Víkurbæ í Bolung-
arvík og hefst klukkan
10.00 árdegis. A þinginu
verða haldnir margir fyrir-
lestrar. Magnús Olafs
Hansson hefur staðið að
undirbúningi þessa þings í
þrjú ár. En hver er tilgan-
gurinn með þessu þing-
haldi?
„Tilgangurinn er af-
skaplega einfaldur; að
halda utan um þau menn-
ingarverðmæti sem ég tel
vera að glatast á Vestfjörð-
um. Það er sýnt að þetta er
fyrsta málþingið af nokkr-
um sem greinilega þarf að
halda á næstu árum til
þess að menningarverðmæti okk-
ar Vestfirðinga glatist ekki.“
-Hvers vegna óttast þú svo
mjög um þessi menningarverð-
mætí?
„Eg óttast að við glötum þess-
um menningarverðmætum vegna
þess að margt fólk hefur flust burt
af Vestfjörðum, t.d. fólkið sem bjó
á Homströndum. Það er og stað-
reynd að mikið af því fólki sem
geymdi þessi menningarverðmæti
innra með sér er flutt á annað til-
verustig og í mörgum tilvikum er
því aðeins um sagnir að ræða.“
-Hver eru þessi menningar-
verðmæti?
„Þau felast m.a. í gerð og
geymslu matar, verkun og neyslu
matar og siðum og venjum á Vest-
fjörðum. Ég vil líka komast að
hvemig Vestfirðingar mótuðust í
upphafi, hvemig lundarfar þeirra
er, tjáning þeirra og tungumál.
Ástæðan fyrir þessu er að ég veit
að Vestfirðingar em öðravísi en
annað fólk.“
- Hvernig eru þeir öðruvísi?
„Vestfirðingar era að mínu viti
sériega traustir og lífsglaðari en
annað fólk á Islandi, þeir era já-
kvæðari og meðal annars má geta
þess að sjúkraskýrslur á íslandi
segja okkur það að Vestfirðinga-
fjórðungur etur allra manna
minnst af læknalyfjum á landinu
og það segir ákveðna sögu, ég trúi
að þetta sé vegna matarvenja
þeirra.“
- Hvernig eru þær frábrugðnar
matarvenjum annarra íslendinga?
„Vestfh’ðingar hafa löngum
borðað magála, kúttmaga, harð-
fisk, svartfuglsegg, selkjöt og sel-
spik, sjófuglasúpu og hrefnukjöt,
hákarl, kæsta skötu og hnoðmör,
svo eitthvað sé nefnt. Allur þessi
matur sem þama er nefndur er
sannanlega uppranninn á Vest-
fjörðum og það er ekki fyrr en á
seinni öldum sem þetta fer að
breiðast út um landið, en enn þann
dag í dag era Vestfirðingar að
borða þennan sælkeramat."
- Hvað verður fjallað um á mál-
þinginu á morgun?
„Málþinginu verður skipt upp í
níu kafla. Fyrsti kaflinn heitir;
Verkun matvæla og
neysla þeirra, þorskur
og aðrir fiskar. Kafii
tvö; Óbyggðir, hálendi
og náttúra Vestfjarða.
Kafli þrjú; Verkun og
neysla villibráðar. Kafli
fjögur; Siðir ogvenjur á Vestfjörð-
um. Kafli fimm; Mótun Vestfirð-
ingsins, lundarfar hans, tjáning og
tungumál. Kafli sex; Vestfirskur
sælkeramatur. Kafli sjö; Rekavið-
ur á Vestfjörðum. Kafli átta; Vest-
fjarðavefurinn opnaður af At-
vinnuþróunarfélagi Vestfjarða.
Kafli níu; Vestfirsk stórveisla -
matseðillinn þar verður vestfirskir
► Magnús Ólafs Hansson fæddist
á Hólmavík 20. október 1956.
Hann lauk barnaprófi frá barna-
skólanum á Hólmavík, fór í fram-
haldsskóla á Núpi í Dýrafirði og
lauk þaðan gagnfræðaprófi. Það-
an lá leiðin í Iðnskólann í Reykja-
vík þaðan sem hann lauk prófi f
húsgagnasmíði. Magnús starfar
nú sem skrifstofumaður hjá
Vélsmiðjunni Mjölni í Bolungar-
vík en starfaði áður sem smiður.
Hann hefur tekið þátt í ýmsum
félagsmálum m.a. í Slysavamafé-
lagi íslands. Magnús er kvæntur
Elínbetu Rögnvaldsdóttur skrif-
stofustúlku og eiga þau þijú
börn.
sælkeraréttir. í veislunni munu
vestfirskir listamenn skemmta og
létta glaða lund. Áætluð málþings-
slit era um klukkan 23.30 annað
kvöld.“
- Hverjir tala á málþinginu?
„Meðal annarra má nefna
Snorra Grímsson frá ísafirði sem í
mörg hefur verið fararstjóri hér
vestra, Pétur Guðmundsson,
Ófeigsfirði, sem er formaður sela-
bænda, Tryggvi Guðmundsson
lögfræðingur talar um svartfugls-
egg, en hann er alinn upp við
björgin á Hornströndum og Kon-
ráð Eggertsson á ísafirði, sem er
hrefnuskytta og skipstjóri, Hall-
dór Hermannsson á Isafirði, talar
um skötu, Jón Jónsson í Steinadal
ræðir um galdra á Vestfjörðum og
Pétur Bjarnason á ísafirði reynir
að svara spumingunni um hvemig
mótun Vestfirðinga hefur farið
fram. Eftir hverja þrjá fyrirlestra
verða pallborðsumræður þar sem
fyrirlesarar svara fyrirspurnum
utan úr sal undir stjórn ráðstefn-
ustjóra sem er Sigmar B. Hauks-
son.“
- Hvemig h'tur út með þátttöku
ímálþinginu?
„Það lítur mjög vel út með þátt-
töku bæði á málþinginu og líka í
veisluna annað kvöld. Það er
greinilegt að mörgum leikur hug-
ur á að vita sitthvað um vestfirska
menningu. Þess má geta að Finna-
bær í Bolungarvík sér um skrán-
ingu á málþingið og í
matarveisluna."
-Ertu áhyggjufullur
vegna þróunar byggðar
á Vestfjörðum?
„Ég er alls ekki
áhyggjufullur vegna
þróunar byggðar á Vestfjörðum.
Ég tel fullvíst að Vestfirðingar
muni standa jafnfast í báða fætur í
framtíðinni, hér eftir sem hingað
til. Mig langar að beina því til
landsmanna yfirleitt að lífið hefur
upp á svo margt skemmtilegt að
bjóða og fyllsta ástæða er til að lifa
lífinu lifandi - af því að það er svo
gaman að lifa.“
Vestfirðingar
lífsglaðari en
annað fólk á
íslandi