Morgunblaðið - 26.05.2000, Blaðsíða 83

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 26. MAÍ 2000 83
FÓLK í FRÉTTUM
Dægurtónlist og pólitík
Ósættanlegir rekkjunautar?
Snapcase eru með hug og hjarta í því sem þeir gera og spila harða en ástríðufulla rokktónlist.
Earth Crisis er ein þekktasta „straight edge“-sveitin í dag.
Minor Threat: Söngvari þeirra, Ian MacKaye (til vinstri), gaf „straight
edge“-stefnunni nafn á sínum tíma.
MYNPBÖNP
Harlin í
hákarlaham
dimmbláa hafdýpi
(Deep Blue Sea)___
SPEIVIYUMYIVD
★★
Leikstjóri: Renny Harlin. Handrit:.
Aðalhlutverk: Saffron Burrows,
Samuel L. Jackson. LL Cool J. (104
mín.) Bandaríkin 1999. Sam-
myndbönd. Bönnuð innan 16 ára.
FINNINN Renny Hai-lin hefur
sýnt oftar en einu sinni að hann er
með hasarinn alveg á hreinu og
myndir hans Cliff-
hanger, Die Hard 2
og The Long Kiss
Goodbye með þeim
betri í þeim geiran-
um. Með það til
hliðsjónar verður
Dimmbláa hafdýp-
ið að teljast tals-
verð vonbrigði.
Harlin hefur aug-
ljóslega ætlað sér að toppa gömlu
Spielberg-klassíkina Okindina. Með
betri brellum, fleiri hákörlum, meira
blóði og æsilegri hasar. En eins og
margir af hasarmyndaleikstjórum
samtímans misskilur Hariin í þetta
sinn alveg hvað býr að baki góðum
hasar. Það er ekki nóg að gera bara
meira af öllu til þess að toppa for-
verana. Frumleg hugmynd og gott
handrit er, þrátt fyrir allar tækni-
framfarirnar, lykillinn að góðri
mynd, hvort sem um ræðir spennu-
mynd, gamanmynd eða drama. En
eins og fyrr segir kann Harlin vel að
skapa spennu og ef litið er framhjá
meingölluðum, hæpnum og hallæris-
legum söguþræðinum þá má vel
gleyma sér yfir öllum æsingnum. Eg
ætla nú samt að vona að það gangi
betur næst hjá þessum frækna
Finna.
Skarphéðinn Guðmundsson
------*-+-*----
Skosk
sveitasæla
Líf mitt hingað til
(My Life So Far)
D r a in a / G a m a n
★★%
Leikstjóri: Hugh Hudson. Handrit:
Simon Donald. Aðalhlutverk: Colin
Firth, Rosemary Harris, Mary El-
izabeth Mastrantonio, Irene Jacob
og Malcolm MacDowell. (95 mi'n)
Bretland, 1999. Skífan. Öllum leyfð.
ÞESSI hálfævisögulega kvik-
mynd segir frá bernsku hins skoska
Fraser Pettigrew. Hann elst upp á
óðalssetri ömmu
sinnar, þar sem
faðir hans og móðir
hafa komið upp
stórri fjölskyldu.
Fraser dáir föður
sinn sem er frum-
legur athafnamað-
ur en dálítill strák-
ur í sér. Þegar
frændi Frasers
kemur með unga og fallega eigin-
konu sína í heimsókn verða allir ást-
fangnir af henni, ekki síst pabbinn.
Þetta er ósköp vel gerð kvikmynd.
Það tekst vel að skapa nostalgíska
bernskustemmningu þar sem allt ið-
ar af lífi og fjöri. Skoska sveitasælan
nýtur sín jafnframt vel í fallegri
myndatökunni. Anders W. Berthel-
sen stendur sig prýðilega í hlutverki
hins tíu ára gamla Fraser. Aðrir leik-
arar, á borð við Mary Elizabeth
Mastrantonio og Malcolm McDowell
gefa myndinni svip. Þetta er tilvalinn
kostur fyiir þá sem hafa gaman af
ljúfum fjölskyldumyndum.
Það er alltaf einhver
pólitík eða hugsjónir á
bak við alla tónlistar-
framleiðslu en í sumum
tilfellum er hlutverk
pólitíkurinnar augljós-
ara en í öðrum. Þetta
lýsir sér t.d. afar vel í
þeirri tegund rokktón-
listar sem hefur verið
kölluð „Straight Edge“.
Arnar Eggert Thor-
oddsen velti þessum
hlutum fyrir sér.
í HUGA flestra er dægurtónlist
fyrst og fremst það sem nafnið gef-
ur til kynna; saklaus afþreying og
græskulaust gaman, tæki til að
flýja grámyglu hversdagslífsins. I
dag stöndum við hins vegar frammi
fyrir þeirri staðreynd að hlutirnir
eru ekki svo einfaldir og til eru teg-
undir af „dægurtónlist" sem eru af-
sprengi grafalvarlegra lífsspeki og
djúpvitra hugsjóna og standa fyrir
þær.
Dæmi um þetta er t.d. haturs-
rokk (e. hate-core) en það er tónlist
sem leggur metnað sinn fyrst og
fremst í að útbreiða hugmyndina
um hinn hvíta kynstofn sem sjálf-
skipaðan drottnara heimsins. Dæmi
um hljómsveitir sem leika haturs-
rokk eru Screwdriver og Bound for
Glory. Einnig mætti nefna hvít-
málmsrokk (e. white metal) en það
er tegund af bárujárnsrokki ætlað
Guði til dýrðar. Dæmi um sveitir:
Believer og Stryper.
Sú stefna sem verður tekin til
sérstakrar athugunar hér er „stra-
ight edge“ ( í. beinubrúnarrokk?),
form pönktónlistar sem kom fyrst
fram sem eiginleg stefna um og eft-
ir 1980 og á rætur að rekja til höf-
uðborgar Bandaríkjanna, Washing-
ton.
Rokkraunkaregla
Hugmyndafræði „straight edge“
felst í afneitun á öllum vímuefnum,
þ.m.t. tóbaki og lausgirt kynlíf er
enn fremur sniðgengið. Fylgismenn
beinu brúnarinnai- eru líka oft
grænmetisætur þó að það sé ekki
skilyrði. Til eru ýmis tilbrigði við
þessar grunnhugmyndir, sumir
beinbrúnarar eru „vegan“ sem kall-
að er, en það þýðir alger afneitun á
öllum dýraafurðum og tekur því yf-
ir fatnað eins og leðurskó og annað
slíkt. Stefnan boðar sem sagt hrein-
lífi fram í fingurgóma og í tímans
rás hefur málefnum eins og um-
hverfisvernd, dýravernd og allra
handa friðþægingarpólitík verið
hampað af beinbrúnurum.
Fyrsta eiginlega „straight edge“
hljómsveitin voru The Teen Idles
en húri var forveri hljómsveitarinn-
ar Minor Threat en hún er í raun og
réttu ábyrg fyrir hugmyndafræð-
inni. Eða eins og Ian Macckaye,
leiðtogi Minor Threat, söng: „Ég
reyki ekki, drekk ekki né sef hjá en
ég get þó f****akornið hugsað“ (e.
[1] don’t smoke, don’t drink, don’t
f**k, at least I can f**king think).
Ian er nú meðlimur í hinni hugsjón-
aríku sveit Fugazi, en hún heim-
sótti ísland á síðasta ári.
„Straight edge“ sem hugmynda-
fræði var því getin af pönktónlist og
henni er haldið á lofti í dag af hin-
um ýmsu beinubrúnarhljómsveit-
um, svo og fylgismönnum þeirra og
því fólki sem tilheyrir „straight ed-
ge“ undirmenningunni (e. sub-cult-
ure).
„Straight Edge“ tónlistin er iðu-
lega einhvers konar rokk, í lang-
flestum tilfellum eitthvert afbrigði
af pönkrokki (t.d. tilfinningapönk
(e. emo-core), nýpönk (e. hardcore)
og þungapönk (e.metal-core)).
Stefnan hefur þrifist best í Banda-
ríkjunum, átti sitt blómaskeið á
níunda áratugnum og reis hæst í
enda hans en í dag er eins og bylgj-
an sé að ganga í endurnýjun lífdag-
ana og margar af helstu pönkrokks-
veitum dagsins í dag eru „straight
edge“, til að mynda Earth Crisis,
Strife og Snapcase.
Einlægni, einurð og sterk trú á
málstaðinn er höfuðeinkenni stefn-
unnar og fylgismenn hennar hafa
auk þess margar leiðir til að gera
lýðum ljóst hvað afstöðu þeir hafa
tekið. Textar hljómsveita eru eðli-
lega sterkur vettvangur til þess og
beinubrúnarmenn strika jafnan
þykkt og svart „X“ á handarbak sitt
til að sýna fram á hollustu við
málstaðinn.
Öfgar?
„Öfgar eru aldrei góðar,“ sagði
vinur minn eitt sinn og hversu erfitt
getur það verið að sjá út muninn á
staðfastri trú á „réttu“ leiðina og
hreina öfga sem leitt geta til skað-
ræðisverka?
Atburðir sem áttu sér stað í Salt
Lake City í Bandaríkjunum árið
1998 vekja upp stórar spurningar
hvað varðar þetta mál. Af lýsingum
á meginhugmyndum stefnunnar
mætti álykta að hún leiddi ekkert
nema gott af sér og væri hið besta
mál fyrir krakkana, foreldrana og
samfélagið ekki síst. í Salt Lake Ci-
ty fóru hins vegar að spretta upp
gengi sem fylgdu svonefndri
„hardline" afstöðu til beinubrúnar-
spekinnar. Eins og nafnið gefur til
kynna var hér um „allt eða ekkert“
afstöðu að ræða og beinbrúnarar
þar í borg gengu full langt í barátt-
unni fyrir málstaðnum kæra. Menn
voru teknir í karphúsið ef þeir sáust
bíta í hamborgarara, reykingamenn
voi'u slegnir í rot ef þeir sáust
kveikja sér í vindlingi o.s.frv. Allir
þeir sem áhuga höfðu á og/eða voru
fylgismenn stefnunnar voru furðu
lostnir og sóru allt svona lagað af
sér. Beinubrúnarsveitir tóku sveig’'
fram hjá borginni er þær voru í
hljómleikaferðalagi og lögreglan
var gersamlega ráðþrota.
Málstaður sem boðar frið, rétt-
læti, umburðarlyndi og góð-
mennsku er að sjálfsögðu virðing-
arverður en dæmin hér á undan
afhjúpa dulítið atriði sem oft er
fyigifiskur „trúarbragða" en það er
hópþrýstingur og múgsefjun. Það
er alveg ábyggilegt að sumir þeir
sem kalla sig „straight edge“ eru
kannski ekkert sérstaklega reknir í
það af persónulegri þörf heldur
detta þeir inn í eitthvað samfélags-
mynstur sem þeim líður vel í og
þeir eiga auðvelt með að samsama
sig við.
Eitt af því sem er jákvætt við
hina sönnu „straight edge“-speki er
að trúin á málstaðinn lekur ábyggi-
lega að einhverju leyti inn í tónlist-
ina. Margar sveitanna eru til dæmis
ofursamviskusamar og einlægar og
það skilar sér oft í ástríðufullum
tónleikum, virðingu fyrir aðdáend-
um og vel unnum plötum. Að þessu
leyti vinnur pólitíkin og tónlistin
saman á farsælan hátt. Hópsturlun
sú sem viðgekkst í Salt Lake City
er hins vegar sorglegt dæmi um hið
gagnstæða. Afvegaleidd og bjöguð
„straight edge“ hugmyndafræði,
byggð á barsmíðum og ribbalda-
hætti, olli „straight edge“-tónlist-
inni og öllu því sem hún stendur
fyrir, skaða.
Undangengin dæmi sýna að sam-
krull listar og lífsspeki getur verið
hið vandmeðfarnasta mál. Það
skrifa ekki allir undir hið heilaga
rokkboðorð, „þetta er bara vagg og
velta“, staðreynd sem getur reynst
dægurtónlistinni, hvort heldur sem
er, vel eða illa.
Stjörnuspá á Netinu
S' mbl.is
_ALLTAf^ eiTTHXSAO !MÝTT~
Heiða Jóhannsdóttir