Morgunblaðið - 26.05.2000, Blaðsíða 46

46 FÖSTUDAGUR 26. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Abdullah II Jórdaníukonungur stendur ekki í sku
N ýir tímar o
áherslur í Jórd
MAÐURSEM
STÆKKAR
ÞJÓÐ SÍNA
ANNA Kisselgoff, aðaldansgagnrýnandi New York
Times, hleður Helga Tómasson miklu lofi í samtali
við Morgunblaðið í dag en hún hefur fylgst með Helga
frá upphafi dansferils hans í Bandaríkjunum. Aðeins
þremur árum eftir að Helgi hóf að dansa hjá New York-
ballettinum, árið 1973, valdi Kisselgoff hann einn af
fjórum bestu klassísku karldönsurum tuttugustu ald-
arinnar. Hún er enn á sömu skoðun. Athygli vekur að
enginn hinna kunnu Rússa, Nijinski, Nureyjev og Bar-
yshnikov, eru í þessum fjögurra manna hópi. Segir
Kisselgoff að þeir hafi verið stjörnur og frekar í upp-
áhaldi hjá áhorfendum en fagmönnum þar sem þeir hafi
ekki verið jafn framúrskarandi tæknilega og bestu
klassísku listdansararnir. Segir hún að Helgi og Peter
Martins, danskur félagi hans hjá New York-ballettinum
og einn af fjórum bestu að mati Kisselgoff, hafi oft ver-
ið „að gera hluti sem hvorki Nijinsky né Baryshnikov
voru færir um að gera. Þeir nálguðust tæknilega full-
komnun.“ Auk þessarar miklu tækni bjó Helgi yfir
miklum krafti, að mati Kisselgoff, en jafnframt hafi
hann haft sterka útgeislun og mikla persónutöfra á
sviði. Kisselgoff lofar Helga og fyrir endurreisn San
Francisco-ballettsins en við stjórn hans tók Helgi árið
1985. Segir hún að miklar framfarir flokksins síðan
Helgi tók við séu nánast einsdæmi.
Ummæli Önnu Kisselgoff eru merkileg og setja Helga
kannski í samhengi sem fáir Islendingar bera skyn-
bragð á. Þau gefa vísbendingu um það hversu langt
Helgi hefur náð á sínum ferli og af þeim má ráða að
framlag hans til bandarískrar danssögu er mikið og
merkt.
Það er gömul saga og ný að upphefðin kemur að utan.
íslendingar hafa þó ekki haft mörg tækifæri til þess að
fylgjast með verkum Helga Tómassonar og því er það
sérstakt fagnaðarefni að hann skuli nú heimsækja ís:
land með dansflokkinn sem hann hefur byggt upp. í
samtali við Morgunblaðið í gær sagði Helgi það sérstak-
lega mikilvægt fyrir sig að vera boðið að koma til ís-
lands með flokk sinn sem hann og fleiri telja á heims-
mælikvarða. „Þetta hefur verið minn starfsferill í
fimmtán ár og hefur gengið alveg stórkostlega vel, svo
það er gaman fyrir mig að geta sýnt Islendingum þó
ekki væri nema smásýnishorn af því sem ég hef verið að
gera.“
Helgi kemur fram af hógværð og yfirvegun mikils
listamanns en ljóst má vera að þýðing heimsóknar hans
er mikil fyrir íslenskt listalíf, hún er því hvatning og
innblástur. Hún er það kannski ekki síst fyrir íslenska
danslist sem hefur tekið mikinn^ fjörkipp síðastliðin ár
með auknum krafti í starfsemi Islenska dansflokksins.
Jafnframt er Helgi sjálfur, listrænn metnaður hans,
hæfileikarnir, staðfestan og viljinn, sem hann hefur
sýnt á ferli sínum, öllum hvatning, hvort sem þeir
hyggja á landvinninga eða sigra í hversdagslífinu.
Það er annars erfitt að meta hvaða þýðingu það hefur
fyrir litla þjóð að eiga listamann sem hefur náð jafn
langt og Helgi í listgrein sinni. Auðvitað stækkar slíkur
maður þjóð sína og gefur henni hugrekki, en mikilvæg-
astur er kannski sá lærdómur sem draga má af Helga,
að það er ekki umhverfið sem skiptir öllu við tilurð mik-
ils listamanns heldur hæfileikar, dugnaður, vilji, ein-
beiting og einlægni. Slíkur lærdómur er hverjum lista-
manni gott veganesti á ferli sínum.
Sýning San Francisco-ballettsins á Svanavatni Helga
Tómassonar ber tvímælalaust hæst á viðburðamikilli
Listahátíð í Reykjavík að þessu sinni. Þetta er viða-
mesta danssýning sem sett hefur verið upp hér á landi.
Hún mun vafalítið verða í minnum höfð. Hún er við-
burður á sviði danslistar sem íslendingar hafa lengi
beðið og mun verða notið til hins ýtrasta eins og við-
brögð áhorfenda sýndu þegar á fyrsta degi miðasölu.
Dansferill Helga Tómassonar hófst á íslandi,, þegar
hann var ungur drengur. Fjölmargir núlifandi Islend-
ingar muna eftir honum frá þeim tíma. Fyrir þá ekki
sízt er það mikil upplifun að sjá hvert hann hefur náð á
vegferð sinn. Fyrst sem einn af fremstu karldönsurum í
heimi. Síðan að byggja upp einn bezta dansflokk í
heimi. Þetta er einstæður ferill.
Abdullah J ór daníukonungur kemur í opin-
s ■
bera heimsókn til Islands í dag. Magnús
Þorkell Bernharðsson fjallar um hinn
unga konung Jórdaníu og segir hann hafa
lagt nýjar áherslur í stjórnmálum og efna-
hagsmálum landsins.
Abdullah II Jórdaníukonungur og Raina drottning.
ASÍÐUSTU mánuðum hefur
Abdullah II, hinn 38 ára
konungur Jórdaníu, ákveðið
að snúa dæmisögunni um
nýju fötin keisarans við. Eins og vakið
hefur vakið athygli hvarvetna um heim,
hefur Abdullah þó nokkrum sinnum
klæðst dulargervi til að kynnast af eig-
in raun hvemig hinar ýmsu ríkisstofn-
anir í Jórdaníu virka. Hann hefur, til
dæmis, dulbúist sem sjötugur blindur
maður til að athuga hvers konar þjón-
ustu hann fengi sem sjúklingur á
sjúkrahúsi og athugað með fyrir-
greiðslu í ráðuneytum ríkisins í hinum
ýmsum gervum. Þessi óvenjulega og
jafnvel skoplega hegðun hefur þó veitt
Abdullah ómetanlega og raunsæja inn-
sýn í sitt eigið land. Hann þai-f ekki að
reiða sig á frásagnir aðstoðarmanna
sinna um ástandið í Jórdaníu. Hann
hefur áttað sig á því að ríkið Jórdanía
er næstum að falli komið ef ekki verður
gripið í taumanna strax. Margt er rotið
í konungsdæminu sem hann erfði frá
fóður sínum, Hussein. Það er Abdullah
til hróss að hann hefur ákveðið að feta
alls ekki í fótspor foður síns heldur
leggja þess í stað nýjar og nútímalegar
áherslur í stjómmálum og efnahags-
málum landsins í þeirri von að það rétti
úr kútnum. Stundum fellur eplið langt
frá eikinni. Abdullah hefur ákveðið að
venda kvæði Jórdaníu í kross og stefna
að því að þjóðin muni fyrst og fremst
taka þátt í meginmáli 21. aldarinnar,
upplýsingatækni og alþjóðavæðingu,
frekar en að halda áfram að sýsla með
hugarefni fóður síns og 20. aldarinnar,
sem var friðarviðræður ísraela og Ar-
aba. Faðir hans varð að sinna þeim
málum til að tryggja áframhaldandi til-
vist Jórdaníu en Abdullah telur að nú
sé spumingin fyrst og fremst að skapa
efnahagslegur forsendur fyrir Jórdan-
íu að starfa eðlilega á nýrri öld.
Kom á óvart
Það kom flestum á óvart að Abduliah
skyldi verða útnefndur sem arftaki, af
föður sínum, snemma árs 1999. Huss-
ein Jórdaníu konungur hafði ríkt í yfir
40 ár í þessu litla, fátæka en mikilvægu
landi. Á síðustu ámm hafði Hussein
glímt við krabbamein og verið aðallega
upptekinn af því að vera mikilvægur
milligöngumaður í því að stuðla að friði
í Miðausturlöndum. Hussein lét því
uppbyggingu hagkerfisins í Jórdaníu
sitja á hakanaum. Þegar það var Ijóst
að dagar hans yrðu brátt taldir bjugg-
ust flestir við að hann myndi tilnefna
bróður sinn Hassan sem arftaka en
hann hafði verið krónprins og hans
hægri hönd. En rétt áður en Hussein
féll frá ákvað hann að tilnefna í staðinn
elsta son sinn, Abdullah. Áður en
Abdullah var krýndur konungur var
hann lítt þekktur utan Jórdaníu. Móðir
hans, Toni Gardiner (sem seinna tók
upp nafnið Muna), er bresk, og hún var
önnur eiginkona Husseins. Þau skildu
eftir að hún hafði alið Hussein fjögur
böm, en hún býr enn í Jórdaníu.
Abdullah sótti ýmsa einkaskóla í
Bandaríkjunum og í Bretlandi og er því
vel kunnugur vestrænni menningu og
hugsanahætti. Að skólagöngu lokinn-
istarfaði hann í jórdanska hemum og
hafði ekld getið sér orð sem mikill
hugsuður sem væri að undirbúa sig
undir mikilvæg störf í stjómmálum.
Þess í stað sást hann oft í hraðskreiðum
bifreiðum í fylgd faliegra kvenna. Þeg-
ar hann tók við konungsembættinu
ríkti þess vegna ekki mikil bjartsýni
um að hann gæti náð góðum tökum á
þessu vandasama starfi. En eftir rúmt
eitt og hálft ár í embætti lofar byrjunin
góðu. Hvort hann muni ná að ríkja jafn
vel og lengi og faðir hans er ómögulegt
að segja. Hins vegar eru erfiðar vega-
hindranir framundan og spurningin er
hvort þær muni einungis draga úr
hraða Ábdullah eða velta honum út af
veginum. Kannski var akstur sportbíl-
anna ekki svo galinn undirbúningur
eftir allt saman! Abdullah hefur stýrt
vel fram hjá fyrstu hindmninni sem var
hættan á að einhver myndi reyna að
ógna veldi hans. Abdullah hefur náð að
festa sig vel í sessi og það hefur ekki
verið nein valdabarátta í landinu. Hass-
an, fyrrverandi krónprins, hefur verið
samvinnuþýður og stutt Abdullah vel.
Abdullah hefur þó þurft að sýna klæm-
ar. Til dæmis rak hann úr embætti
Abdul Karim al-Kabariti, sem var yfir-
maður hirðarinnar en hafði lent í úti-
stöðum við Abdel Rauf Rawabdeh for-
sætisráðherra þegar þeir vom
ósammála um ýmsar nýjar tillögur
Abdullah. En almennt séð hefur verið
friðsælt í stjómmálum landsins undan-
farið. Síðan Abdullah kom til valda hef-
ur Jórdanía ekki átt í neinum landa-
mæradeilum og ekki hefur borið á
alvarlegum innanríkisdeilum.
Verður að treysta á mannauðinn
Vegna þess að það hefur verið tiltölu-
lega tíðindalaust á heimavígstöðvunum
hefur Abdullah ferðast mikið til að
breiða út fagnaðarerindi sitt. Hann er
ófeiminn við að prédika að Jórdanía
muni verða virkur þátttakandi í hinum
nýja heimi og ætli sér að verða tölvu-
og upplýsingamiðstöð Miðausturlanda.
Hann hefur verið tíður gestur í Wash-
ington og Tókýó, verið hrókur alls
fagnaðar á Davos-ráðstefnunni í Sviss,
pg nú, síðast en ekki síst, sækir hann
ísland heim. Það kemur ekki á óvart að
Abdullah muni eiga fundi með íslensk-
um hátæknifyrirtækjum í þeirri von að
þau fjárfesti í landi hans. Jórdanía get-
ur ekki byggt á náttúrulegum auðlind-
um, eins og olíu, fijósamri jörð eða
fiskimiðum eins og önnur arabaríki.
Abdullah á því fárra annara kosta völ
en að treysta á mannauðinn í landinu
og búa þjóðina undir að taka þátt í
tölvu-og upplýsingasamfélagi nútím-
ans. Að því leyti er Jórdanía tiltölulega
vel í stakk búin, því menntakerfið er
prýðilegt og þar er mikið af tækni-
menntuðu fólki. Eiginkona Abdullah,
Rania drottning, sem er af palestínsk-
um uppruna, vann eitt sinn hjá Apple-
tölvufyritækinu, þekkir þann bransa af
eigin raun og tekur þess vegna virkan
þátt í stórhuga áætlunum eiginmanns
síns. Það hefur vakið athygli hversu
mikla almannahylli Abdullah hefur
meðal íbúa Jórdaníu. Jórdanar hafa
fylgst vandlega með aðgerðum Abdull-
ah og eru ánægðir með átak hans gegn
spillingu og óskilvirkni ríkisvaldsins og
hafa tekið fyllilega undir stórhuga yfir-
lýsingar hans um að bæta efnahag
landsins. Það skal þó ekki túlka þetta
framtak Abdullah sem svo að hann sé
einlægur lýðræðissinni sem vill stuðla
að því að þegnar hans njóti svipaðra
mannréttinda og gerist til dæmis á ís-
landi. Hann er fyrst og fremst að vinna
að umbótum í efnahagsmálum en ekki í
stjómmálum. Það eru enn strangar
hömlur á jórdönskum fjölmiðlum,
formleg stjómarandstaða er takmörk-
uð, og gagnrýnisraddir kæfðar. Um
fyrirmyndir þar lítur Abdullah til ým-
issa ríkja í Austur-Asíu eins og Singa-
pore þar sem er opið efnahagskerfi en
strangar pólitískar hömlur. Hingað til
hefur almenningur og ýmis mikilvæg
og áhrifarík samtök eins og Bræðralag
múslíma verið þolinmóð. Hins vegar
getur bmgðið til beggja vona ef árang-
ur fer ekki að sjást bráðlega í efnahag
landsins. Abdullah verður að ítreka,
rétt eins og stjómmálaieiðtogar alls-
staðar, að varanlegur árangur í efna-
hagsmálum tekur sinn tíma. Ástandið
er frekar bágborið og á síðustu áram,