Morgunblaðið - 26.05.2000, Blaðsíða 72

72 FÖSTUDAGUR 26. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
HESTAR
Hestvæn hús eða fangelsi
Mörg hesthús hafa verið endurnýjuð á síðustu
misserum og ný og að því er virðist fullkomnari
hesthús eru byggð. Svokallaðar boxstíur með
háum milliveggjum njóta vaxandi vinsælda á
sama tíma og hestafólk í útlöndum leggur
áherslu á að hestarnir geti verið í líkamlegri
snertingu við aðra hesta. Ásdfs Haraldsdóttir
sökkti sér í erlend hestablöð um þetta efni og
kíkti á reglugerð um aðbúnað hrossa.
Flott hesthús eða fangelsi?
ÞÓTT allir hljóti að vera
sammála um að hópdýrinu
hestinum sé eðlilegast að
vera úti í náttúrunni þar
sem hann getur hreyft sig eftir þörf-
um, átt eðlileg samskipti við aðra
hesta, hvílt sig eða leikið sér þegar
hann er ekki að bíta, býður veðrátt-
an á íslandi ekki upp á slíkt ef nota á
hestinn yfir vetrartímann. Við erum
því knúin til að byggja hús yfir brúk-
unarhestana okkar. I þessum húsum
dvelja hestar sem eru í notkun oft í
um það bil hálft ár. Þannig var regl-
an hér áður fyrr að minnsta kosti.
Hestar voru teknir á hús í desember
og voru á húsi fram í júní. Þá var
þeim sleppt í sumarhaga og voru
jafnframt notaðir bæði til útreiða og
ferðalaga. Á haustin var síðan dreg-
ið undan þeim og þeim leyft að hvfla
sig fram í desember.
Nú er öldin önnur og ekki óal-
gengt að þeir sem hafa tamningar og
þjálfun að atvinnu séu með hross á
húsi stóran hluta úr árinu. Þá færist
í vöxt að hross séu höfð ein í stíum og
þar sem komnar eru innréttingar
með háuum milligerðum er ljóst að
mörg hross búa við vaxandi einangr-
un frá félögum sínum. Engar rann-
sóknir hafa verið gerðar á því hér á
landi hvaða afleiðingar þetta hefur
fyrir hestana.
Aftur á móti hafa ýmis vandamál
sem fylgja hesthúsvist víða um heim
orðið til þess að áhrif hennar á and-
lega og líkamlega líðan hesta hefur
mikið verið rannsökuð. Svo vill til að
í mörgum útlendum hestatímaritum
hefur einmitt mikið verið um þetta
fjallað á undanfömum misseram.
Má þar nefna tímarit eins og Riding,
The Horse og Your Horse sem birti
nýlega fyrstu grein af fjórum um
áhrif húsvistar á hross undir heitinu
„Life In a Cage“ eða Líf í búri. Einn-
ig má nefna greinar í veftímaritinu
The Joy of Horses um hesthúsbygg-
ingar o.fl. Svo virðist sem vakning
eigi sér nú stað og fólk horfir í aukn-
um mæli á eðli hrossa og reynir að
búa þeim aðstæður sem hæfa þeim.
Á sama tíma og hér á landi er sífellt
vinsælla að loka hvert hross meira af
er þróunin í hina áttina víða erlendis
samkvæmt þessum tímaritum.
Húsvist veldur aukinni streitu
í grein um hesthúsvist hrossa í
febrúarhefti breska hestatímaritsins
Riding kemur fram að samkvæmt
rannsóknum í nokkrum löndum
veldur húsvist hrossa mörgum
vandamálum. Þar segir að þó svo að
flest hross aðlagi sig ágætlega hús-
vistinni og setji hesthúsið sitt í sam-
band við skjól, fæðu og öryggi veld-
ÁSTUnD
Milli manns og hests...
... er
9
flSTUHDarhnakkur
FREMSTIR FYRIR GÆÐI
ur hún þeim yfirleitt streitu í
mismiklum mæli. Samkvæmt þess-
um rannsóknum veldur húsvist oft
mikilli andlegri streitu hjá hrossum
sem aftur veldur árásargirni, háum
blóðþrýstingi, þunglyndi eða síend-
urtekinni óeðlilegri hegðun. Þessi
áhrif aukast eftir því sem umhverfí
og aðbúnaður hestanna er þeim
óeðlilegri. Blóðpróf sýna jafnvel
streitu hjá hrossum sem sýna engin
ytri merki um streitu.
Bent er á að til þess að minnka
þessa streitu geti eigendur hesta
reynt að líkja sem mest eftir kjörað-
stæðum hrossanna þótt nauðsynlegt
sé að hýsa þau. Það er gert með því
að finna út hvaða hross eiga best
saman í húsi og raða þeim í húsið
samkvæmt því, tryggja að hrossin
geti komist í líkamlega snertingu við
félagana, hafa góða loftræstingu í
hesthúsinu og sem mesta dagsbirtu.
Auk þess er talið að hrossin þurfi
stöðugt að hafa aðgang að grófu heyi
og vatni.
Það ber að hafa í huga að víða er-
lendis hafa hross oft verið mjög ein-
angruð. Til dæmis er algengt að þau
séu höfð ein í mikið lokuðum stíum
jafnvel árið um kring. Oft á tíðum
komast þau lítið sem ekkert í snert-
ingu við önnur hross og eru ekki alin
upp í stóði. Því hefur mikið borið á
ýmiss konar óeðlilegri hegðun, svo
sem ropi, nagi og í alvarlegri tilfell-
um svolítið „geðveikislegu“ atferli,
eins og að sveifla hausnum sífellt til
hægriogvinstri.
Ropa af Ieiðindum
Sem betur fer er ekki mikið um al-
varleg tilfelli af óeðlilegri hegðun
hrossa hér á landi, en þó þekkja
flestir til hesta sem ropa, þ.e. þeir
bíta í stallrönd, sveigja hálsinn,
spenna vöðva í kverk og geta þannig
hleypt lofti niður í vélindað. I bók-
inni Hestaheilsa eftir Helga Sig-
urðsson dýralækni segir að skiptar
n/*r r-i
cgdslZhd
SelfossS
.........
skoðanir séu um orsakir þessa at-
ferlis, en það hafi aukist með aukinni
inniveru hrossa. Talið er að hestar
byrji að ropa vegna þess að þeim
leiðist, en þekkt er að hestar læra
þetta hverjir af öðrum. Besta fyrir-
byggjandi aðgerðin gegn ropi er að
leyfa hestum að vera mikið úti og
láta þá ekki standa aðgerðarlausa á
bás dögum saman.
Svokallaðar boxstíur eru að ryðja
sér til rúms hér á landi og eru að
mörgu leyti góður kostur. Stíurnar
eru yfirleitt timburklæddar niður í
gólf sem dregur mjög úr slysahættu.
Gallinn við slíkar stíur er hins vegar
sá að oft eru milliveggimir hafðir
það háir að stían verður mjög lokuð.
Það kemur í veg fyrir að hross geti
heilsað upp á „nágrannann". Auk
þess getur það dregið úr dagsbirtu
og góðri loftræstingu. Hrossum er
stundum gefið hey beint í stíuna, en
augljóst er að það býður hættunni
heim hvað varðar ormasmit og ef til
vill fleiri sjúkdóma. Betra er að láta
þau éta úr heyneti, en þá þarf netið
að vera í réttri hæð því ekki er gott
fyrir hrossið að þurfa að teygja sig
upp á við til að ná í heyið. Margir
hafa boxin opin að framanverðu og
láta hrossin éta upp af fóðurgangin-
um, en þá ber að hafa í huga að fóð-
urgangurinn verður að vera um 10
cm hærri en gólfið í stíunni. Þegar
hestur bítur gras stendur hann
nefnilega aldrei jafnt í báða fætur.
Hann er yfirleitt með annan fótinn
fyrir framan hinn eða beygir annan
fótinn lítilsháttar.
Það er margt sem getur haft áhrif
á líðan hrossa í húsi og að mörgu að
hyggja. Ef þeim líður illa af ein-
hverjum orsökum getur það komið
niður á getu þeirra og vilja til að
gera eigandanum til hæfis. Ef hest-
ur er kúgaður af stíufélaganum get-
ur það valdið því að hann hyflist ekki
nóg og það segir sig sjálft að það hef-
ur áhrif á afköst hans sem reiðhests.
Þarf að rannsaka hvernig
hesthús henta best
Annað mikilvægt atriði er auðvit-
að fóður og ekki má gleyma loftinu í
hesthúsinu. Ef loftið er þungt og inni
í hesthúsinu er heitt, rakt og amm-
oníaksstybban kemur á móti manni
þegar maður opnar þarf að gera
verulegar úrbætur. Vandamálið er
að lítið virðist vitað um hvernig best
sé að byggja hesthús þannig að loft-
ræstingin sé góð, hiti og raki jafn og
eins og best verður á kosið. Alla
vega kvarta margir. Lausnin er oft
sú að setja viftur í húsin. Þær eru
misgóðar. Stundum draga þær inn
kalt loft en bæta lítið rakastigið í
húsinu. Það segir sig sjálft að það er
ekki gott fyrir hesta sem koma ef til
vill sveittir inn eftir brúkun að
standa nær hreyfingarlausir í köldu
og röku hesthúsi 22-24 tíma á sólar-
hring. Viftum fylgir oft annar mikill
ókostur, en það er hávaðinn sem
hlýtur að auka enn á streitu hross-
anna.
Vegna þess að margt hestafólk
eyðir miklum fjármunum í að byggja
og endurbæta hesthúsin sín er orðið
veruleg brýnt að rannsaka með
hvaða hætti best er að byggja hest-
hús. Flestir treysta á sínar eigin
hugmyndir og renna blint í sjóinn og
árangurinn verður oft ekki eins góð-
ur og vonast var til þegar farið var af
stað. Það eru því ærin verkefni fyrir
þá sem áhuga hafa á að rannsaka
hvernig hesthús henta best fyrir ís-
lenskar aðstæður, bæði hvað varðar
veðurfar, vinnuhagræðingu og síð-
ast en ekki síst hvers konar hesthús
uppfylla þær kröfur sem nú era
gerðar um aðbúnað hrossa.
Þörfum og eðli hrossa
sé fullnægt
Með nýrri reglugerð um aðbúnað
hrossa eru þeim sem halda hross
settar skýrar reglur. Þótt ekki sé
talað um samneyti við önnur hross
eru í þriðju grein reglugerðarinnar
ákvæði um að aðbúnaði hrossa skuli
haga þannig að þörfum þeirra og eðli
sé fullnægt, hvort sem þau era á húsi
eða á beit. Þar segir einnig orðrétt: “
.. .1 húsum þar sem hross eru hýst
skal frágangur dyra og ganga vera
þannig að fljótlegt sé að rýma þau í
neyðartilvikum. Innréttingar og
annar útbúnaður skal vera þannig að
Morgunblaðið/Ásdís Haraldsdóttir
Frá Qdrðungsmóti á Kaldármelum.
Fjórðungsmót á Kaldár-
melum næsta sumar
HESTAMANNAFELAGIÐ Snæ-
fellingur hefur ákveðið að halda
fjórðungsmót á Kaldármelum í júlí
2001. Umsókn þar að lútandi verður
send Landssambandi hestamannafé-
laga og Búnaðarsambandi Vestur-
lands á næstunni.Að sögn Halls
Pálssonar formanns Snæfellings
mun félag hans sjá um mótið en rætt
hefur verið við hestamannafélögin
Faxa í Borgarfirði og Skugga í Borg-
arnesi um samstarf. Hallur sagðist
gera ráð fyrir að fleiri félög á Vestur-
landi vildu vera með.
Eftir síðasta fjórðungsmót, 1997,
var samstarfssamningi hestamanna-
félaganna á Vesturlandi og Vest-
fjörðum um rekstur Kaldármela slit-
ið og Snæfellingur tók við
mótssvæðinu. Aðspurður sagði Hall-
ur að auðvitað væri erfitt fyrir eitt
félag að reka svona svæði og ljóst að
fara þyrfti varlega í sakimar og ekki
byggja neinar skýjaborgir.
Hann sagði að eitthvað þyrfti að
lagfæra svæðið, svo sem danspallinn
í kvosinni, kynbótabrautina og kapp-
reiðabrautina. Búist er við að boðið
verði upp á hefðbundnar greinar á
fjórðungsmótinu og ljóst að tölt-
keppni verði opin.
I fyrrasumar var haldið opið tölt-
mót á Kaldármelum með peninga-
verðlaunum og gekk það mjög vel og
skilaði hagnaði. Dagana 22. og 23. jú-
lí í sumar verður haldið opið mót,
bæði í tölti og í gæðingakeppni.
Hallur sagði að mikill áhugi væri
hjá hestafólki á Vesturlandi að halda
áfram að halda stórmót á Kaldármel-
um. Fólk vildi endurvekja gömlu
stemmninguna sem var á þessum
mótum auk þess sem eigendur kyn-
bótahrossa og gæðinga þurfi að hafa
vettvang til að koma hrossum sínum
á framfæri.