Morgunblaðið - 28.10.2000, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 28. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Rekstur Vestmannaeyjaferjunnar Heijólfs
Samningurvið
Samskip undirritaður
Samskip taka við rekstri Herjólfs um næstu áramót.
VEGAGERÐIN undirritaði í gær
samning við Samskip hf. um rekstur
Vestmannaeyjaferju. Kærunefnd út-
boðsmála telur að ekkert sé fram
komið um að framkvæmd útboðs
Vegagerðarinnar á rekstri Vest-
mannaeyjaferjunnar Heijólfs hafi
verið háð annmörkum eða val útboðs
hafi verið ólögmætt.
Rekstur Vestmannaeyjafeijunnar
Heijólfs var boðinn út í júlí sl. Áður
en til útboðs kom var bæjarstjóm
Vestmannaeyja ítrekað gefið tæki-
færi til þess að gefa umsögn um út-
boðsgögnin. í frétt frá samgöngu-
ráðuneytinu segir að tekið hafi verið
tillit til ábendinga hennar að flestu
leyti.
Tvö tilboð bárust í rekstur Herj-
ólfs. Frá núverandi rekstraraðila,
þ.e. Heijólfi hf., að upphæð 325 m.kr.
og frá Samskipum hf. að upphæð 192
milljónir kr. Mismunur þessara til-
boða var verulegur eða 133 milljónir
kr., þ.e. 44 milljónir kr. á ári í lægri
greiðslu fyrir ríkissjóð. Kostnaðar-
mat Vegagerðarinnar hljóðaði upp á
222 milljónir kr. og var það 30 millj-
ónum kr. hærra en tilboð Samskipa
hf.
Við yfirferð tilboðsgagna varð
Vegagerðinni fljótlega Ijóst að tilboð
lægstbjóðanda fullnægði öllum þeim
skiiyrðum sem sett höfðu verið í út-
boðinu.
Herjólfur hf.
gagnrýndi útboðið
I frétt samgönguráðuneytisins
segir að miklar og harkalegar at-
hugasemdir hafi borist frá stjóm
Heijólfs hf. á þessum tíma um útboð
Vegagerðarinnar. Beindust athuga-
semdimar fyrst og fremst að kostn-
aðaráætlun Vegagerðarinnai-. Til að
bregðast við þessu var haldinn fund-
ur í Vestamannaeyjum 28. septem-
ber að frumkvæði Vegagerðarinnar.
Á þann fund mættu fulltrúar frá
bæjarstjórn Vestmannaeyja og
stjórn Heijólfs hf., vegamálastjóri,
framkvæmdastjóri og forstöðumað-
ur frá Vegagerðinni og fulitrúi frá
samgönguráðuneyti. í framhaldi af
þeim fundi var haldinn annar fundur
2. október í Vegagerðinni með full-
trúum Vestmannaeyinga. Ekkert
nýtt kom fram á þessum fundum er
orðið gæti til þess að Vegagerðin
kæmist að annarri niðurstöðu en að
taka bæri tilboði Samskipa hf.
Vegna áðumefndra athugasemda
írá stjórn Herjólfs hf. óskaði sam-
gönguráðherra samt eftir því við
vegamálastjóra að stjóm Herjólfs
hf. gæfist tækifæri til að senda kæra
til kæranefndar útboðsmála áður en
gengið yrði til undirritunar samn-
inga við lægstbjóðanda. Þess yrði þó
gætt að virða hagsmuni ríkissjóðs
því frestur til að taka tilboði rann út
9. október. í framhaldi af þessu gerði
vegamálastjóri samkomulag við
Samskip hf. dags. 6. október um að
frágangi samnings yrði frestað tíl 27.
október svo álit kæranefndar gæti
legið fyrir. Á þessum tíma lá það fyr-
ir af hálfu ráðherra að málið yrði tek-
ið til skoðunar að nýju ef veralegir
annmarkar fyndust á útboðinu.
Kæra Herjólfs hf. var dagsett 4.
október og barst kæranefnd 9. októ-
ber. Með bréfi dagsettu sama dag
gaf kæranefndin Vegagerðinni færi
á að gera athugasemdir við kærana.
Vegagerðin sendi inn athugasemdir
16. október. Kæranda, þ.e. stjórn
Herjólfs hf., var með bréfi 16. októ-
ber gefinn kostur á að svara athuga-
semdum Vegagerðarinnar í síðasta
lagi 20. október. Með bréfi dagsettu
24. sama mánaðar óskaði Herjólfur
hf. eftir frekari fresti til að gera at-
hugasemdir við greinargerð Vega-
gerðarinnar, en að öðram kosti væri
kæran dregin til baka. Á fundi kæra-
nefndar útboðsmála var beiðni Heij-
ólfs hf. um frekari frest synjað og í
ljósi þess að kæran væri þá dregin til
baka ákvað nefndin að ekki yrði látið
uppi efnislegt álit á útboði Vegagerð-
arinnar.
Vegna óvissu um stöðu málsins
eftir að kæran hafði verið dregin til
baka og vegna mjög alvarlegra yfir-
lýsinga um vinnubrögð Vegagerðar-
innar í þessu máli ákvað vegamála-
stjóri að fara þess á leit, að
kæranefnd útboðsmála gæfi eftir
sem áður efnislegt álit þrátt fyrir að
kæra stjómar Herjólfs hf. hefði ver-
ið dregin til baka á síðustu stundu. Á
þessa ósk vegamálastjóra var fallist
og barst álit kæranefndar útboðs-
mála Vegagerðinni á fimmtudag, þ.e.
26. október. Niðurstaða kæranefnd-
ar útboðsmála kemur skýrt fram í
eftirfarandi ályktunarorðum: „Ekk-
ert er fram komið um að framkvæmd
útboðs á rekstri Vestmannaeyja-
ferju 2001-2003 hafi verið háð ann-
mörkum eða val útboðs hafi verið
ólögmætt."
Gagnrýna þátt samgöngu-
ráðherra í málinu
Magnús Jónasson, framkvæmda-
stjóri Herjólfs, sagði í gær að þessu
yrði ekki breytt héðan af en menn
væra afskaplega óhressir með alian
framgang þessa máls. „Við eram
látnir standa í þeirri trú að málið hafi
verið stoppað miðvikudaginn 4. októ-
ber þegar kæra okkar var lögð inn
og ekkert myndi gerast í því meðan
kæranefndin fjallaði um það. Kæra-
nefndin má í raun ekki fjalla um mál-
ið eftir að kominn er á samningur.
Föstudaginn 6. október gera Vega-
gerðin og Samskip með sér samning
sem festir málið þannig að það er
ekki lengur hægt að breyta því. Því
var haldið leyndu fyrir okkur að búið
væri að ganga frá samningi við Sam-
skip. Þar með var málið dautt. Við
vildum gera athugasemdir við þenn-
an framgang mála þegar við vissum
af þessu en það fáum við ekki að
gera,“ segir Magnús.
Magnús segir að þetta hafi vænt-
anlega allt verið gert með vilja sam-
gönguráðherra, sem hann segir að
hafi algerlega bragðist í þessu máli
og farið á bak við Herjólfsmenn í
þessu máli. „Hann heldur okkur í
þeirri góðu trú að við séum að vinna
þetta mál í eðlilegum farvegi. Allir
vissu að þegar búið væri að gera
skriflegan samning þá getur kæran-
efndin ekki gert hann ógildan," segir
Magnús.
Herjólfur á eignir, m.a. húseign í
Vestmannaeyjum og aðra í Þorláks-
höfn. Magnús segir allt ófrágengið í
sambandi við þær og jafnframt hvað
verði um framhald fyrirtækisins.
Taka yfír aðstöðu í
Eyjum og Þorlákshöfn
Ólafur Ólafsson, forstjóri Sam-
skipa hf., segir að gert sé ráð fyrir
því að Samskip fái skipið afhent um
áramótin og þá hefst sigling þess á
vegum fyrirtækisins. Aðstaða í Vest-
mannaeyjum og Þorlákshöfn var
inni í tilboðinu og segir Ólafur að
Samskip taki þá aðstöðu yfir.
„Okkur þykir mjög miður að hafa
lent í deilum um málið, sem var
aldrei okkar ætlan né vilji. Við von-
um að þetta eigi eftir að ganga vel og
Eyjamenn verði ánægðir með okkar
rekstur á þessu skipi. Þjónustan er
algerlega stöðluð í útboðinu og við
höfum ekki svigrúm til að breyta
henni,“ segir Ólafur.
Frumvarp
um sölu á
menningar-
verðmæt-
um kynnt
MENNTAMÁLARÁÐHERRA
kynnti fjögur framvörp til laga á
fundi ríkisstjórnarinnar í gær.
Þar er um að ræða heildarlöggjöf ,
varðandi safnastarfsemi í landinu,
framvarp til þjóðminjalaga sem felur
í sér skiptingu þjóðminjalaga í lög
sem varða annars vegar þjóðminjar ;
og Þjóðminjasafnið og hins vegar j
húsafriðun. Fjórða framvarpið fjall- j
ar um sölu á menningarverðmætum
úr landi og skil á menningarverð-
mætum til annarra landa.
Björn Bjamason menntamálaráð-
herra hyggst kynna framvörpin fyr-
ir þingflokkum stjórnarflokkanna í
næstu viku. Hann vildi ekki tjá sig
um efnislegt innihald framvarpanna
fyrr en að þeirri kynningu lokinni.
Gengið til
góðs með
Rauða
krossinum
NÚ ER allt útlit fyrir að tvö þúsund
sjálfboðaliðar fáist til að Ganga til
góðs á laugardag í landssöfnun
Rauða krossins gegn alnæmi.
Markmið söfnunarinnar er að
safna fé til stuðnings baráttunni
gegn alnæmi í Afríku. Rauði kross-
inn hefur einsett sér að stórefla
fræðslu um smitleiðir alnæmis,
heimahlynningu alnæmissjúki-a og
aðstoð við munaðarlaus börn sem
annars eiga á hættu að lenda á göt-
unni, segir í fréttatilkynningu.
Gengið verður frá nærri 100 söfn-
unarstöðvum um allt land. Sjálfboða-
liðarnir verða með sérstakar rauðar
derhúfur og söfnunarbaukarnir eru
vandlega merktú og skráðir. Þeir
sem vilja styðja söfnunina með því að
ganga í hús era hvattir til að mæta í
næstu söfnunarstöð, þó svo þeir hafi
ekki skráð sig. Nauðsynlegt er að
hafa skilríki meðferðis.
Inga Þórsdóttir, prdfessor í næringarfræði við HÍ
Sykurstuðull villandi við
samanburð fæðutegunda
SVOKALLAÐUR glýkemíustuðull
eða sykurstuðull fæðutegunda get-
ur verið villandi þegar hann er not-
aður til að bera saman gæði og holl-
ustu ólíkra fæðutegunda. Þetta er
meðal þess sem kom fram í erindi
Ingu Þórsddttur, prófessors í nær-
ingarfræði við Háskóla Islands, sem
hún flutti fyrr í vikunni á málþingi á
vegum læknadeildar Gautaborgar-
háskóla.
Fyrirlesturinn fjallaði um hraða
meltingar og hækkun blóðsykurs
eftir máltíðir og segir Inga að orðið
glýkema merki „hækkun blóðsyk-
urs eftir máltíðir“. Glýkemi'ustuðuII
lýsir því svo hvað ákveðnar
fæðutegundir hækka blóðsykurinn
mikið miðað við viðmiðunar-
fæðutegund sem oftast er hvítt
brauð eða þrúgusykur.
Sama magn kolvetna veldur
ekki sömu blóðsykurshækkun
Inga segir að ástæða þess að
notkun glýkemíustuðuls til að bera
saman matvæli geti verið villandi sé
sú að sama magn meltanlegra kol-
vetna, til dæmis í sykri og gulrótum,
geti haft sama glýkemíustuðul. Hins
vegar valdi þessar fæðutegundir
alls ekki sömu hækkun blóðsykurs
eftir máltíðir.
„Það er því stór spurning hvort
æskilegt sé að nota glýkemíustuðul
til að bera saman matvæli, því það
er svo margt annað sem hefur áhrif
á blóðsykurshækkun eftir máltíð.
Til dæmis skiptir samsetning mál-
tíðar miklu máli, en með því að bæta
grænmeti í máltíð, sem inniheldur
fæðutegundir með háum glýkem-
fustuðli, getum við lækkað stuðul-
inn,“ segir Inga.
Hún segir að sé fæðu sem meltist
hratt, til dæmis sykurs, neytt hækki
blóðsykurinn mjög hratt en að hann
falli líka hratt og þannig finni fólk
fljótt fyrir hungri aftur.
„Þessi hraða lækkun blóðsykurs-
ins stafar af því að hröð og mikil
hækkun blóðsykurs leiðir til þess að
mikið insúlín skilst út i blóðið en það
hleypir sykrinum hratt inn í frumur
líkamans og styrkur bldðsykurs
lækkar.
Sé fæðu sem meltist hægar, til
dæmis gulróta, neytt hækkar blóð-
sykurinn ekki eins mikið og hann
fellur mun hægar og þá helst fólk
lengur mett,“ segir Inga.
Hún segir að þessar tvær fæðu-
tegundir geti hins vegar haft sama
glýkemíustuðull.
„Þess vegna telja sumir að það sé
ekki hægt að nota glýkemíustuðul-
inn svona og að listar yfir hollustu
matvæla út frá glýkemíustnðli verði
aldrei réttir," segir Inga.
Varast ber fæðukúra með nær
eingöngu próteini og fítu
Inga segist telja að varast beri
fæðukúra sem hafa verið vinsælir á
síðustu árum og ganga út á að neyta
nær eingöngu próteina og fitu en
sneiða hjá kolvetnum. Hún segir að
slíkir kúrar hafi vissulega reynst
árangursríkir sem megrunarkúrar
en að þeir séu jafnframt óhollir og
geti jafnvel reynst hættulegir sé
fólk veikt fyrir.
„I slíkum kúrum er lögð áhersla á
að halda blóðsykri lágum og þvf er
Morgunblaðið/Sverrir Vilhelmsson
Inga Þórsdóttir, prófessor í næringarfræði við Háskóla fslands.
mælt, með því að sneiða hjá mjög
mörgum tegundum kolvetnaríkra
matvæla og neyta frekar feits og
próteinríks fæðis. Auðvitað hríðlétt-
ist fólk ef heildarmagn þeirra hita-
eininga sem það borðar er lítið og
það léttist þá því það fer í gegnum
ferli sem kallast ketósa. Þá reynir
likaminn að umbreyta próteinum og
fitu í glúkósa því rauð blóðkom og
heilinn þurfa meðal annars glúkósa.
Þegar farið er í ketósu missir líkam-
inn mikið vatn og fólk léttist mikið.
Þetta getur verið mjög alvarlegt og
fólk, sem er veikt fyrir og hefur far-
ið á þennan kúr, hefur orðið mjög
alvarlega veikt,“ segir Inga.
Hún segir að auk þess sé hætta á
því að vöðvar rýrni ef heildarmagn
þeirra hitaeininga sem fólk neytir
er oflítið.
„Fituvefurinn brotnar ekki svo
hratt niður, kannski um liálft kíló á
viku. Þá þarf líkaminn að brjóta nið-
ur eigin prótein, þá rýrna vöðvar og
þá þarf fólk um leið minni orku og
fítnar þá fljótt aftur.“
Inga segir einnig að sér finnist, sú
umræða sem uppi hefur verið um
skaðsemi sykurs hafa verið mjög
villandi.
„Allar fæðutegundir em hættu-
legar ef þær era borðaðar ein-
angraðar í mjög miklu magni. Allir
geta mælt á móti mikilli neyslu syk-
urs því hreinn sykur gefur engin
næringarefni en fjölbreytt fæðuval
sem inniheldur kolvetnaríkar fæðu-
tegundir er æskilegt. Og eins þurfa
íslendingar sérstaklega að huga að
því að borða meira af grænmeti og
ávöxtum," segir Inga að lokum.