Morgunblaðið - 28.10.2000, Blaðsíða 37
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
LAUGARDAGUR 28. OKTÓBER 2000 37
Leið til að tengjast
RUTH Watson Henderson er þekkt
og virt í fjölmörgum löndum fyiir
tónsmíðar sínar og þvkja þær um
margt sérstæðar. Hún er auk þess
vinsæll píanóeinleikari í heimalandi
sínu.
Ruth þótti ekki nema sjálfsagt að
koma að máli við blaðamann nokkrum
klukkustundum eftir að hún lenti á
Islandi. Viðtökur hennar voru eftir
því hlýlegar og hafði hún brennandi
áhuga á að komast á snoðh’ um
þankagang íslendinga sem og pers-
ónulega hagi blaðamanns.
Ruth sagðist hafa óbilandi áhuga á
högum fólks og hugðarefnum og líta á
tónlistina sem leið fyrir fólk af ólíku
bergj brotið til að tengjast og ræðast
við. I hennar huga væri tónlistin eins
konar heimstungumál sem allir gætu
skilið að einhverju leyti og þá einkum
og allrahelst þegar menn létu ekki
nægja að hlusta á tónlistina heldur
syngju með.
Fólk hætt að syngja
í framhaldi af þessari umræðu okk-
ar lýsti hún yfír áhyggjum yfír þeirri
voveiflegu þróun að börn jafnt sem
fullorðnir væru hætt að syngja og létu
aðra um að gera það fyrir sig. Með því
móti tapaðist verðmæt tjáningarleið
ólíkra manna á milli.
Ruth kvaðst sjaldnast semja texta
við tónlist sína sjálf, heldur leita fanga
hjá þeim íjölmörgu merku skáldum
sem hún hefði komist í kynni við. Hún
sagði skáldskapinn veita sér innblást-
ur og móta tónsmíðar sínar. Hún
kvaðst þó oftast taka að sér verkefni
fyrir kirkjusöfnuði sem vilja fagna
sérstöku tilefni og taki þá mið af til-
efninu og hugmyndum viðkomandi
safnaðar og kóra. Sagðist hún yfirleitt
vera ánægð með árangur slíkrar sam-
vinnu og tók dæmi af einstaklega vel
heppnuðum tónleikum í kjölfar slíkra
samskipta.
Pess má geta að Ruth er hnyttin í
lýsingum og veigrar sér ekki við að
gera grín að eigin hlut. Hún samsinnti
Kanadíska tónskáldið og píanóleikarinn
Ruth Watson Henderson er komin til lands-
ins og mun halda tónleika í Langholtskirkju
ásamt kórum kirkjunnar. Tónleikarnir
verða í dag kl. 16 og endurteknir
á morgun á sama tíma. Ragna Garðars-
dóttir ræddi við Ruth.
MorgunblaðiS/Ami Sæberg
Kórinn Graduale Nobili.
Ruth Watson Henderson og Jón Stefánsson með kór og píanóleikara.
því að samstarf með bamakórum
gæfi henni færi á að slaka á taumun-
um og bregða á leik við tónsmíðamar.
Sagðist hún hafa trú á því að sam-
bland af gríni og alvöru kæmi kristi-
legum boðskap hvað best til skila, og
þá einkum þegar böm ættu í hlut.
Framúrskarandi kórtónverk
Þegar talið barst að hennar sér-
stæðasta og líklega þekktasta verki,
„Voices of Earth“ kvaðst hún hafa
samið það upp á eigin spýtur og án til-
hlutanar einhvers tiltekins kirkju-
safnaðar. Þetta tónverk hlaut annars
sérstök heiðursverðlaun af hendi
samtaka kanadískra kórstjórnenda
sem mest framúrskarandi kórtón-
verk áranna 1990 til 1992.
Lýsing Ruth á uppbyggingu þessa
tónverks var áhugaverð. Hún leiðir
saman bamakór, stóran blandaðan
kór og lítinn kór við undirleik tveggja
píanóa. Að eigin sögn geðjast henni
að samrana gagnólíkra raddsviða og
segir að slík Qölbreytni gefi ennfrem-
ur færi á að stefna saman ólíkum
hljómbrigðum og gera taktinn mikil-
fenglegri en ella. Þegar ég forvitnaðist
um hvort fjölmenningarsamfélags-
gerðin í heimabæ hennar Toronto gæti
hafa haft áhrif á j>ess konai’ nálgun af
hennar hálfu á vettvangi tónsmíða
sagðist hún líta á það sem nokkurs
konar áskorun að sameina ólíka hópa í
einum og sama söngnum og stuðla að
samkennd í framhaldi af því.
Ræðismenn Kanada á Islandi, þau
Jón H. Bergs og Kristbjörg Ágústs-
dóttir, standa að tónleikahaldinu
ásamt kóram Langholtskirkju og
sendiherra Kanada á íslandi, Marie-
Lucie Morin. Þátttakendur í tónleik-
unum era kórar Langholtskirkju
ásamt Önnu Guðnýju Guðmundsdótt-
ur píanóleikuram, Eiríki Erni Páls-
syni og Frey Guðmundssyni trompet-
leikuram og Bjöllukór Bústoðakirkju.
Tónleikarnir era helgaðir minningu
Guðna Þ. Guðmundssonar organisto
sem lést fyrr á þessu ári.
Er hnattvæð-
ing ógn við
lýðræðið?
BÆKUR
Þjóðfélagsfræði
FRAMTÍÐ LÝÐRÆÐIS
Á TÍMUM HNATT-
VÆÐINGAR
Atvik 4. Átta þýddar greinar í rit-
stjóm Hjálmars Sveinssonar og
Irmu J. Erlingsdóttur. Útgefandi
Bjartur-ReykjavíkurAkademían
ÞAÐ ER svo sannarlega fengur í
fjórðu bókinni úr ritröðinni Atvik,
sem ber heitið Framtíð lýðræðis á
tímum hnattvæðingar. Verkið sam-
anstendur af formála og átta þýdd-
um greinum eftir atkvæðamikla
nútímafræðimenn sem velt hafa
vöngum yfir stöðu lýðræðis á tím-
um hnattvæðingar. Markvissan og
innihaldsríkan formála unnu rit-
stjórarnir tveir í sameiningu, þau
Hjálmar Sveinsson og Irma J. Erl-
ingsdóttir.
Þau víkja m.a. að mikilvægi
þessarar umræðu fyrir íslenskt nú-
tímasamfélag og þörf þess fyrir að
hugtök eins og þjóðerni, lýðræði og
hnattvæðing verði endurskoðuð og
virkjuð í viðræðum og deilum um
hvaða stefnu íslendingar ættu að
taka í utanríkismálum. Eg myndi
vilja bæta því við að þetta framtak
geri Islendingum kleift að átta sig
á útliti skoðanaskipta um stöðu
lýðræðisins í íslensku tungumáls-
umhverfi. Að mínu viti skiptir
sköpum að þýða slíkar umræður
yfir á íslenskt mál og stefna þeim
saman með þeim hlutlausa en í
sömu andrá aðgengilega hætti og
hér er gert. Uppsetning og val á
greinunum fór fram með hliðsjón
af birtingu þeirra í þýska viku-
blaðinu Die Zeit í nóvember og
desember 1999 og í janúar 2000.
Forsvarmenn blaðsins fengu
nokkra af þekktustu stjórnmála-
og félagsfræðingum nútímans til að
leggja orð í belg um stöðu lýðræðis
á tímum hnattvæðingar. Irmu og
Hjálmari var síðan veitt góðfúslegt
leyfi til að gefa þessa greinar út á
íslensku, og njóta íslendingar nú
góðs af.
Greinarnar eru undantekningar-
laust þýddar úr frummálunum og
eins og þær komu fyrir sjónir áður
en ritstjórar Die Zeit einfölduðu
þær og styttu. Það er uppörvandi
að líta hversu skjótt fræðimennim-
ir tveir brugðust við í þvi skyni að
gefa sem flestum Islendingum kost
á að setja sig inn í þessi markverðu
skoðanaskipti sem vöktu geysi-
mikla athygli í Þýskalandi og víðar.
í formála er drepið á helstu
áhersluatriðum sérhverrar greinar
og einkum tekið mið af vandamála-
uppstillingu viðkomandi fræði-
manns. Með því móti tekst að
draga fram rauðan þráð í viðræð-
unum og lesendum gefinn kostur á
að átto sig á þungamiðju skoðana-
skiptonna. Fornfræðingurinn og
stjórmálafræðingurinn Francis
Fukuyama ríður á vaðið að formála
loknum, með innlegg sitt, ,Áhrif
hnattvæðingar á einstakling og
samfélagsvitund". Fukuyama held-
ur lýðræðinu á lofti sem óhjá-
kvæmilegu stjórnarformi sem
markvisst hafi og muni breiðast út,
og það í krafti hnattvæðingar.
Hann kannast við ýmsa fylgikvilla
hnattvæðingar, eins og félagslegan
ójöfnuð, en telur hann einkum
stafa af því að einstoklingar hljóti
ávallt að búa við mismunandi
möguleika. Fukuyama telur það í
skemmstu máli vera á misskilningi
byggt að lýðræðisríki eigi að
tvyggju jafnan hag samfélagsþegn-
anna. Því beri einvörðungu að
tryggja tækifæri hvers og eins til
„félagslegs hreyfanleika". Sá
hreyfanleiki sé aftur undir efna-
hagslegi’i framþróun kominn, og
verður ekki annað séð samkvæmt
Fukuyama, en að hnattvæðing sé
sú eina leið sem greiðfær er.
Framsetning Fukuyama, sem og
hinna sjö greinarhöfundanna, er
iðulega skýr og laus við sértæka
aðferðafræði og málalengingar sem
ruglað gætu „óinnvígða" í ríminu.
Allir höfðu þeir bersýnilega á bak
við eyrað að viðtakendur væru að
þessu sinni sundurleitari en oft áð-
ur og því brýnt að beito hnitmiðun
og skýrleika við framsetninguna.
Breski stjórnmálafræðingurinn
David Held tekur í máli sínu gagn-
gerða afstöðu til hugmynda Fuku-
yama. Hann lýsir yfir hrifningu
sinni með þær áherslur sem Fuku-
yama hefur innleitt inn í umræð-
urnar, þótt hann lasti margt. Held
leggur út af viðtali við Tony Blair í
gagnrýni sinni á framsetningu
stjórnmálamanna og hugsuða eins
og Fukuyama á hinni svokölluðu
þriðju leið. Mjög hafi borið á því að
aðlögun að alþjóðlegu enfahags-
kerfi sé sett fram í hástemmdum
bjartsýnisbúningi, en veist að rétt-
mæti velferðarkerfisins. Pólsk-
breski menningarfræðingurinn
Zygmunt Baumann tekur í sama
streng með gagnrýni sinni á óheft
„hnattrænt markaðsfrelsi". Hann
gagnrýnir Fukuyama harðlega og
óar við getuleysi opinberra stofn-
anna í framhaldi af því. Nálgun
Baumans er nokkuð slungin. Hann
telur trúna á hnattrænt markaðs-
frelsi vafasöm trúarbrögð, og þá í
þeim skilningi að látið sé í veðri
vaka að engin leið sé til að hefta
það. Leikurinn sem þess konar
hugsuðir bera á borð felur í sér
þær leikreglur að hann sé kominn
til að vera. Enginn annar valkostur
sé í boði en að leika með, hvort
sem mönnum líki betur eða verr.
Þýski félagsfræðingurinn Ulrich
Beck gagnrýnir því næst rökvísi
hnattvæðingarinnar, en telur hana
engu að síður gefa tilefni til að
endurskoða hlutverk stjórnmála-
manna. Sem áreiðanlega mörgum
þykir tímabært orðið. Franski fé-
lagsfræðingurinn Alain Touraine
bindur vonir sínar við „óháða borg-
ara“, og telur þá í stakk búna til að
krefjast aukins lýðræðis og láta
lögleiða það jafnharðan. Honum
sýnist lýðræðið að mörgu leyti hafa
náð fram að ganga fyrir slík áhrif
og mikilsvert að sá hvati fari ekki
fyrir ofan garð og neðan.
Hér er ekki vettvangur til að
fara frekar ofan í saumana á ein-
stökum greinum, en það sem kom;
ið er ætti að vekja áhuga margra. í
þessu greinasafni er með ýmsu
móti hamrað á því að menn ættu
a.m.k. ekki að renna blint í sjóinn
er þeir annaðhvort fordæma hnatt-
væðinguna eða taka henni fagn-
andi. I því samhengi beri að gefa
gaum að hlut lýðræðisins, og vel að
merkja eins og það virkar nú til
dags. Nútíma menningarástand er
sérstætt, misleitt og samsett og því
varasamt að halda til streitu hug-
sjónum byggðum á úreltum viðmið-
unum um innviði og hlutverk lýð-
ræðiskerfisins.
Ragna Garðarsdóttir
Ný skáld-
saga Auðar
Haralds birt
á Bókavef
Strik.is
AUÐUR Haralds rithöfundur
opnaði í gær aðgang að skáld-
sögu sem sérstaklega er
skrifuð fyrir
Netið. Saga
Auðar, Hvað
er Drottinn
að drolla?,
birtist á
Bókavefnum
á Strik.is.
Bónus gefur
söguna út en
Islandsbanki
FBA styrkir
útgáfu hennar. Fyrsta skáld-
saga Auðar Haralds, Hvunn-
dagshetjan, kom út árið 1979
og árin á eftir sendi hún frá
sér skáldsögur og barnabæk-
ur. Hvað er Drottinn að
drolla? er fyrsta bókin sem
Auður skrifar síðan hún gaf
út söguna Ung, há, feig og
ljóshærð árið 1987. Hún hef-
ur á þessum áram unnið fyrir
útvarp, sjónvarp, blöð og tím-
arit, auk þess að skrifa leik-
rit. Nýjasta leikrit hennar,
Góðar hægðir, var frumsýnt
sl. fimmtudagskvöld.
Skáldsagan Hvað er Drott-
inn að drolla? mun birtast í
tíu hlutum á Bókavef Striks.is
og fjallar um reykvíska konu
á miðjum aldri sem fer í tíma-
ferðalag aftur til miðalda.
Auður
Haraids
Nýjar bækur
• Skáldsagan Þögnin er eftir Vig-
dísi Grímsdóttur.
Þetta er sjöunda skáldsaga höf-
undar en hún
hefur jafnframt
sent frá sér smá-
sögur, Ijóð og
barnabók.
í kynningu
forlagsins á bók-
inni segir: „Fáir
höfundar takast
á við jafnstórar
spurningar um
manneskjuna og
þann heim sem við byggjum af
jafnnístandi dirfsku og Vigdís
Grímsdótth’. í Þögninni rær hún ef
til vill lengra út á djúpið en nokkru
sinni fyrr, setur ást og auðsveipni
andspænis kúgun og vitfirringu í
slíkt samhengi að lesandi getur
ekki vikið sér undan ábyrgð. Hver
er fórnarlamb og hver er böðull?
Hvenær drepur maður mann? I
þessu margslungna og vel skrifaða
verki þar sem mennska og myrkur
leikast á er fátt sem sýnist og eng-
ar leiðir auðrataðar, engar lausnir
einfaldar.“
Verk Vigdísar hafa komið út víða
erlendis, einnig hafa tvö þeirra ver-
ið búin í leikform og sýnd bæði hér
heima og erlendis. Hún hefur hlotið
fjölda verðlauna og viðurkenninga,
þar á meðal Islensku bók-
menntaverðlaunin 1995.
Ugefandi er Iðunn. Bókin er 381
bls. og prentuð í Prentsmiðjunni
Odda hf. Leiðbeinandi verð: 4.480
krónur.
----------------
Síðasta
sýningarhelgi
ÞREMUR einkasýningum í Gerðar-
safni, Listasaftii Kópavogs, lýkur um
helgina.
Það eru sýningar þeirra ívars Val-
garðssonar, Jennýjar Guðmunds-
dóttur og Valgerðar Hauksdóttur.
Sýningarsalurinn er opinn kl. 11-
17. Síðasti sýningai'dagur er á morg-
un, sunnudag.