Morgunblaðið - 28.10.2000, Blaðsíða 70
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ
r70 LAUGAKOAGUR28. OKTÓBER2000
ÞARF AÐ ENDURSKIPU-
LEGGJA STARF ÍÞRÓTTA-
HREYFINGARINNAR?
FLESTUM er
t fersku minni frábær
árangur íslensks
íþróttafólks á Ólympíu-
leikunum í Sydney á
dögunum. í kjölfar
þessa góða árangurs
skipaði Björn Bjama-
son menntamálaráð-
herra starfshóp til að
skoða leiðir til að efla
enn frekar afreks-
stefnu íþróttahreyfing-
arinnar. Ætlunin er að
starfshópurinn fjalli
um hugmyndir um sér-
stakan stuðning við
unga og framúrskar-
andi íþróttamenn. Þá
skal kannað hvaða áhrif skipulags-
I' breytingar í íþróttamálum geta haft
á fjárhagsstöðu sérsambanda ÍSÍ og
iekjuiifiun þeirra í tengslum við
keppni á alþjóðavettvangi.
Það er ekkert launungarmál að ár-
angur á heimsmælikvarða í íþróttum
er afrakstur áralangrar undirbún-
ingsvinnu. Það er því mikið gleðiefni
að stjórnvöld skuli sýna þann skiln-
ing og þá framsýni að vilja hlúa bet-
ur að afreksfólki okkar í íþróttum og
efla þannig afreksíþróttir í landinu.
Margir eru þeirra skoðunar að á
^ þessum tímamótum sé einnig tíma-
bært að endurskoða skipulag og
uppbyggingu íþróttahreyfmgarinn-
ar í landinu. Það er að mínu áliti
mjög mikilvægt að slík endurskoðun
fari fram, sérstaklega í ljósi þess að
miklar breytingar hafa
orðið á þjóðfélaginu á
undanfomum áratug-
um, sem leitt hafa til
þess að hlutverk og
starfsemi íþróttahreyf-
ingarinnar hefur
breyst mikið frá því
sem áðurvar.
Skipulag
íþróttahreyf-
ingarinnar
Þegar rætt er um
íþróttahreyfínguna á
Islandi er oftast átt við
þau tvenn landssamtök
sem starfa á sviði
íþrótta- og æskulýðs-
mála á Islandi, þ.e. íþrótta- og ól-
ympíusamband Islands (ISI) og
Ungmennafélag íslands (UMFÍ).
Hvortveggju þessi samtök fá fjár-
framlög frá ríkinu.
Uppbygging íþróttahreyfingar-
innar er með þeim hætti að landinu
er skipt í 28 íþróttahéruð. Heildar-
samtök þeirra íþrótta- og ung-
mennafélaga sem starfa í hverju
íþróttahéraði kallast héraðssamband
eða íþróttabandalag. Héraðssam-
böndin, sem einkum starfa í strjál-
býlli héruðum, eru 19 en íþrótta-
bandalögin, sem einkum starfa á
stærri þéttbýlisstöðum, eru 9. 011
þessi héraðssambönd og íþrótta-
bandalög ásamt sérsamböndunum
eru aðilar að ISI. Héraðssamböndin
eru að auki aðilar að UMFÍ en ekki
Iþróttahreyfingin (ÍSÍ
og UMFI) þarf að
bregðast við breyttu
starfsumhverfí, segir
Erlingur Jdhannsson,
og skilgreina hlutverk
sitt samkvæmt því.
íþróttabandalögin. Þó hafa nokkur
félög úr íþróttabandalögunum beina
aðild að UMFÍ og má þar nefna t.d.
Fjölni í Reykjavík og íþrótta- og
ungmennafélagið Keflavík. Það er
því fyrst og fremst landfræðileg
staðsetning en ekki eðli félagsstarfs-
ins sem ræður því hvort íþrótta- og
ungmennafélög tilheyra bæði UMFI
og ISÍ eða eingöngu ISÍ.
Samkvæmt því sem að ofan grein-
ir eru tengsl milli þessara tvennra
samtaka þau að önnur þeirra (UM-
FÍ) eru í heild sinni innan hinna (í SÍ)
en hafa þó að auki eigin lög, eigin
stjóm og aðra yfirbyggingu. Þetta
veldur því m.a. að íþrótta- og ung-
mennafélögin í landinu sitja ekki við
sama borð hvað varðar tekjur, þar eð
sum félög fá lottótekjur bæði frá ÍSÍ
og UMFI en önnur aðeins frá ÍSÍ. í
ljósi skipulagslegra tengsla þessara
tvennra landssamtaka er það undar-
legt að mjög lítið formlegt samstarf
er milli þeirra í dag, samkvæmt upp-
lýsingum frá forráðamönnum ISI og
UMFÍ.
Markmið ÍSÍ og UMFÍ
ÍSÍ og UMFÍ hafa hvort um sig
ákveðna stefnu og markmið með
starfi sínu sem staðfest hafa verið á
þingum og bundin í lög og reglugerð-
ir samtakanna. Ef stefna og markm-
ið þessara tvennra landssamtaka eru
skoðuð kemur margt áhugavert í
ljós.
Markmiðum og skipulagi ÍSÍ eru
gerð skil í miklu lagasafni í 10 köfl-
um, sem of langt mál væri að rekja
hér. Helstu markmið og viðfangsefni
ÍSÍ endurspeglast í því hvernig
starfsemi sambandsins er skipulögð
en henni er skipt niður í þrjú svið,
þ.e.:
• Almenningsíþrótta- og umhverf-
issvið
• Afrekssvið
• Fræðslu- og útbreiðslusvið
Hvert svið hefur fjölmörg mark-
mið og verkefni sem gerð eru góð
skil á heimasíðu sambandsins. Sam-
an ná þessi þrjú svið yfir mestalla
íþróttastarfsemi sem stunduð er í
landinu, allt frá almenningsíþróttum
til þátttöku á Ólympíuleikum.
Tilgangur og markmið með starf-
semi UMFÍ eru ekki eins skýr og hjá
ÍSÍ. í lögum UMFÍ kemur fram að
helsta markmið UMFÍ sé ræktun
lýðs og lands og því hyggist UMFÍ
meðal annars ná með því að:
• Vinna að líkamlegum og félags-
legum þroska félagsmanna sinna
með því að gefa sem flestum kost
á að taka þátt í heilbrigðu félags-
starfi.
• Standa fyrir iðkun íþrótta og
stuðla að heilbrigðum lífsháttum
og hollri hreyfingu.
• Vinna gegn neyslu áfengis, tó-
baks og annarra vímuefna.
• Vinna að landgræðslu, skógrækt
og umhverfisvei’nd.
A heimasíðu UMFI eru einnig
ýmsar aðrar stefnuyfirlýsingar s.s
varðandi forvarnir og fíkniefni og
einnig eru þar frekari skilgreiningar
á starfsþáttum og öðrum viðfangs-
efnum UMFÍ.
Sömu verkefnin
Ef viðfangsefni UMFÍ og ÍSÍ eru
borin saman kemur í ljós að þessi
tvenn landssamtök eru að mörgu
leyti að fást við sömu verkefnin og er
því umtalsverð skörun á verkefnum
þeirra. í þessu sambandi má nefna
að bæði UMFÍ og ÍSÍ vinna að því:
• að auka almenna þátttöku ungs
fólks í íþróttastarfi
• að auka þekkingu ungs fólks á
skaðsemi fíkniefna
• að efla mikilvægi forvarna hjá
ungu fólki
• að efla keppnis- og afreksíþróttir
• að sinna útgáfu fræðsluefnis
• að mennta þjálfara og leiðtoga
• að efla og styrkja erlend tengsl
Flest eru þetta veigamikil málefni
sem krefjast mikillar vinnu og kosta
mikla fjármuni ef sinna á þeim á við-
unandi hátt. Hér er ekki tekin af-
staða til þess hversu mikið ÍSÍ eða
UMFÍ hafa unnið í hverjum mála-
flokki.
Fræðslukerfi
Ef ofangreindir málaflokkar eru
skoðaðh' nánar kemur t.d. í ljós að
tvö fræðslukerfi eru til staðar, eitt
hjá ÍSÍ og annað hjá UMFÍ. Þetta
þýðir m.a. að gjaldkeri ungmennafé-
lagsins á Kópaskeri getur farið á
bókhaldsnámskeið og leiðtoga-
námskeið bæði hjá UMFÍ og ÍSÍ.
Hér virðist augljóst að eitt heild-
stætt fræðslukerfi í stað tveggja
gæti boðið upp á samræmdari og
fjölbreyttari fræðslu og þannig orðið
til mikilla hagsbóta fyrir alla sem
vilja leita sér þekkingar á sviði
íþrótta- og æskulýðsstarfs. í þessu
sambandi má einnig geta þess að
mörg sérsambönd innan ISI hafa
ekki bolmagn til að sinna fræðslu-
málum að neinu marki.
Góð málefni
Það skal tekið skýrt fram að UM-
FÍ og ÍSÍ hafa hvort um sig unnið að
mörgum mikilvægum málaflokkum á
undanförnum árum og áratugum.
UMFÍ hefur t.d. unnið gott starf í
uppbyggingu barna- og unglinga-
starfs á landsbyggðinni og starfað
ötullega að umhverfismálum eins og
skógrækt og landgræðslu, auk þess
sem Landsmót UMFÍ hafa lengi ver-
ið kjölfesta í íþróttastarfi drjúgs
hluta landsmanna. ÍSÍ hefur unnið
ötullega gegn lyfjamisnotkun
íþróttamanna og hefin- auk þess
fengið mikið hrós fyrir afreksstefnu
sína á undanfömum vikum.
Af hverju endurskipulagning?
Margar nýjar og breyttar forsend-
ur í nútímaþjóðfélagi kalla á betra og
fjölbreyttara íþrótta- og æskulýðs-
starf. Gjörbreytt skólaumhverfi hef-
ur skapast í grunnskólum landsins
eftir að þeir voru einsetnir og í mörg-
um sveitarfélögum fer nú fram end-
O"""
r -V——
„ &rf* *
o -6*
m FUJIFILM
SAMEINAR ÞRJÁR
AF HEITUSTU TÆKNI-
NÝJUNGUNUM í DAG.
ALLT í EINUM LITLUM PAKKA.
Hágæða stafræn myndavél ■ MP-3 spilari ■ stafræn myndbandsvél
Kostar aðeins kr. 65.900
REYKJAVÍK & AKUREYRI
Skíphoiti 31, Reykjavík, s: 568 0450 • Kaupvangsstræti 1, Akureyri, s: 461 2850
Erlingur
Jóhannsson
urskipulagning á íþrótta-, tómst-
unda- og félagsmálastarfi. íþrótta-
hreyfingin (ÍSÍ og UMFÍ) þarf að
bregðast við þessu breytta starfsum-
hverfi og skilgreina hlutverk sitt
samkvæmt því.
Nokkuð skýr og mótuð stefna er
til staðar hjá hreyfingunni varðandi
barna- og unglingaíþróttir og einnig
eru til stefnuyfirlýsingar og sam-
þykktir frá ársþingum hvorutveggja
samtakanna um þessi mál. Stað-
reyndin er hins vegar sú að mjög lítið
er framkvæmt á þessu sviði hjá
íþróttahreyfingunni og virðist sem
hún hafi ekki bolmagn til að sinna
þessu mikilvæga verkefni.
Iðkendum í skipulögðu
íþróttastarfí fækkar
Tölur um fjölda iðkenda í sumum
vinsælustu íþróttagreinunum, t.d.
knattspyi’nu og handknattleik gefa
til kynna að færri stundi þessar
íþróttagreinar nú en áður. Gefur
þetta til kynna að skipulagt íþrótta-
starf höfði ekki lengur til grasrótar-
innar í landinu?
Nýlega gerði íþróttabandalag
Reykjavíkur könnun á íþróttaiðkun
og líkamsrækt íslendinga á aldrin-
um 15-75 ára, í samvinnu við
PriceWaterhouseCoopers. Niður-
stöðurnar sýna að 78% þeii-ra sem
iðka íþróttir eða líkamsrækt gera
það utan skipulagðrar íþróttastarf-
semi, þ.e. ekki á vegum íþrótta- eða
ungmennafélags, heldur á öðrum
vettvangi, t.d. á líkamsræktarstöðv-
um. Ríflega 26% íbúa á landsbyggð-
inni stunda íþróttir hjá íþrótta- eða
ungmennafélögum á móti einungis
18% á höfuðborgarsvæðinu. í fram-
haldi af þessu er eðlilegt að spurt sé
hvar þessi þróun endar og hvort
íþróttahreyfingin verði ekki að gera
eitthvað í málinu.
Vel heppnaðar sameiningar
Mörg dæmi eru til um vel heppn-
aðar sameiningar félaga og félaga-
samtaka á undanfömum ámm. Eitt
besta dæmið um slíkt er einmitt að
finna innan íþróttahreyfingarinnar,
en þar er átt við sameiningu Iþrótta-
sambands Islands og ólympíunefnd-
ar Islands fyrir 2 áram. Reynslan af
þeirri sameiningu er afar góð, bæði
fjárhagslega og skipulagslega.
Þekkt er einnig sameining lands-
samtaka á sviði björgunarstarfs en á
síðasta ári sameinuðust í eina sæng
Slysavarnafélag íslands og Lands-
björg. Þótt forráðamenn þessara
landssamtaka hafi verið mjög tor-
tryggnir til að byrja með eru nánast
allir þeirra skoðunar nú að hreyfing-
in hafi aldrei verið eins öflug og
núna. Sameining þessara afla hefur á
allan hátt rennt styrkari stoðum
undir starfsemi björgunarsveita á
Islandi.
Hugarfarsbreyting
Núverandi skipulag íþróttahreyf-
ingarinnar líkist einna helst einum
líkama með tvö höfuð. Þessi tvöfalda
yfirbygging hreyfingarinnar hlýtur
að vera hreyfingunni kostnaðarsöm
þegar á heildina er litið. Með núver-
andi skipulagi sínu virðist íþrótta-
hreyfingin heldur ekki hafa nægileg-
an kraft til að takast á við öll þau
verkefni sem við henni blasa í nú-
tímaþjóðfélagi. Endurskipulagning
eða sameining UMFÍ og ISÍ myndi
vafalítið leiða til hagræðingar og
sparnaðar og sá ávinningur kæmi ör-
ugglega að góðum notum á öðram
sviðum í íþróttastarfinu.
Á íþróttaþingi ÍSÍ á Akureyri sl.
vetur var samþykkt samhljóða til-
laga um að láta gera úttekt á hag-
kvæmni þess að sameina ÍSÍ og UM-
FÍ. í Ijósi þess að þar sátu fulltrúar
allra aðila innan bæði ÍSÍ og UMFÍ
hlýtur að mega h'ta á þá samþykkt
sem viljayfirlýsingu beggja aðila til
að kanna málið af fullri alvöru. Til
þess að stíga skrefið til fulls gæti þó
þurft hugarfarsbreytingu hjá for-
ráðamönnum íþrótta-hreyfingarinn-
ar. Vonandi finnst farsæl lausn á
þessu máli því endurskipulagning
íþróttahreyfingarinnar, með samein-
ingu ÍSÍ og UMFÍ, getur að mínu
áliti einungis orðið til bóta.
Höfundur er dósent og s korar-
stjóri íþróttaskorar Kennaraháskóla
íslands á Laugarvatni.