Skírnir - 01.01.1906, Blaðsíða 53

Skírnir.
Úr trúarsögu Forn-Islendiuga.
53
ekkert á þessari leið; þar stoðaði ekkert hreysti og harð-
fengi, heldur ekki hreinlyndi og orðheldni. Handleiðsla
kirkjunnar var það sem við þurfti, og nyti hennar ekki
við, þá hrapaði maðurinn við andlátið niður i þann eilífa eld.
A þessu bygðist nú einkum ógnarvald kirkjunnar.
Ottinn við helvíti reyndist að vísu vanalegast ónógur
mönnum til þess að þeir lifðu eftir siðferðisreglum kirk-
junnar, þeim sem komu mest í bága við eðli þeirra. Menn
gátu tekið lausn af kirkjunni, og var þá, sem þeir hefðu
ekki syndgað. Þetta atriði mun hafa átt drjúgan þátt í
því að gera niðja hinna drenglyndu og orðheldnu heið-
ingja að svikurum og meinsærismönnum Sturlunga-aldar-
innar5), og hefir það í aðra röndina dregið jafnmikið úr
skelfingunni fyrir Helvíti eins og það hins vegar jók á
lotninguna fyrir kirkjunni. Til að skýra það að óttinn
við helvíti hefði ekki eins gagngjörð áhrif á daglega
breytni manna og vænta mátti, verður enn fremur að
benda á, hversu skammsýn er ímyndun mannanna; nálæg
hagsvon dregur þá meir en fjarlægar ógnir aga þá, hversu
geigvænlegar sem eru. Og dauðann hyggja menn sér
vanalega fjarlægan; það hefir jafnvel sagt verið, að eng-
inn trúi til fulls á dauða sinn fyr en að ber; er það að
vísu sjálfsagt of djúpt tekið í árinni, en þó varla eins um
of og ýmsum mun virðast.
En hvað sem þessu líður, þá var enginn svo ímynd-
unarsljór, að ekki myndi hann á banastundinni eftir ógn-
um helvítis. Hinar marg-endurteknu og mergjuðu lýsingar
prestanna á kvalastaðnum — sem til dæmis Sólar-
ljóð gefa nokkra hugmynd um6) — stóðu manninum þá
fyrir hugskotssjónum, og óttinn við dauðann gat af sér
ennþá voðalegri skelfingu.
Þeir, sem gerast banvænir, eða eiga sér víst líflát,
hegða sér því mjög ólíkt eftir því, hvort þeir trúa á Hel-
víti eða ekki; og með því að íhuga það sem í sögunum
segir um þessi atriði, getum vér fengið mjög merkilega
fræðslu um kristnisögu Islands — í víðari merkingu —
og um mannseðlið7).