Skírnir - 01.01.1906, Blaðsíða 61

Skírnir. Úr trúarsögu Forn-íslendinga. 61
lyfstrúin iiefir margan sjóðinn fylt á tímum, sem oss
eru nær.
Enn dýrlingarnir fengust nú líka við fleira en lækn-
ingar; þeirra hjálpar var leitað í hvers konar vandræð-
um og þrautum17); þeir hjálpuðu til að finna fingurgull
sem týndust, studdu mann til að draga upp úr hest sem
ofan í hafði farið og reyndust vel í hvers konar mótlæti.
Að minsta kosti getur ekki um að þeir hafi reynst
illa, enda áttu slíkar sögur ekkert erindi í jarteinabæk-
urnar. Eða er verið að auglýsa það í blöðunum, þegar
kynjalyfin bregðast?
Heilagur Þorlákur og hinn helgi Jón voru báðir, eins
og kunnugt er, hinir mestu gagnsmenn kristninni (og
skaðlegir forníslenzkri menningu) meðan þeir lifðu. En
að öllum likindum hafa þeir unnið kristninni hér á landi
enn þá miklu meira gagn eftir dauða sinn, er þeir fyrir
kraft kvenna- og klerkadrauma — eða vitrana, sem víst
má telja sérstaka tegund drauma — voru orðnir »ráðvaldar
með guði« eða dýrlingar íslenzku kirkjunnar.
Að líkindum er það mikið dýrlingunum að þakka og
»Guðmunde preste« hvað lítið ber á vantrú úr því kemur
fram yfir 1200. Vantrúin er nú að vísu ekki svo lítil, sé
miðað við það sem seinna varð. Þannig lézt Þorsteinn
Þorlaugarson ekki vita, hvort bein þau, sem Guðmundur
prestur var að venja fólkið við að kyssa á, væri helgra
manna bein eða hrossabein og stefndi Guðmundur honum
þá »um guðlöstun« og fekk sjálfdæmi18); 100 árum seinna
hefði Þorsteinn líklega verið brendur fyrir. Enn bann-
færði Guðmundur, eftir að hann var orðinn biskup, Kol-
bein Tumason, en »Kolbeinn ok öll alþýðan metr þat
enkis«19). Bannfæringarnar bitu betur á jafnvel forhert-
ustu sálir þegar lengra leið á 13. öldina.
En hvað er þetta, sem nú var talið, hjá þeirri van-
trú, sem hafði komið fram áður á tímum og þó meir en
100 árum eftir kristnitökuna. Eg á við atvik eitt, sem
segir frá i Þorgils sögu og Hafliða og mun slík vantrú,
sem þar er lýst, naumast hafa verið eins dæmi. Það er