Skírnir - 01.01.1906, Blaðsíða 67

Skirnir.
Úr trúarsögu Forn-íslendinga.
67
lega við dauðanum heldur einnig hjálpvænlega, eins og
sagt er um Sæmund Ormsson, sem níðingurinn Ögmundur
Helgason lét drepa.
Og vér sjáum menn Sturlungaaldarinnar vera að leit-
ast við að sameina þetta tvent; þess vegna fer oft saman
hjá þeim mjög óvíkingsleg þolinmæði og hið víkingsleg-
asta hugrekki. Vér skiljum nú hvernig stendur á því, að
menn, sem voru svo harðir í hug, að þeir leika sér
við dauðann með því, að horfa í loft upp, að egginni,
þeg'ar höggva á af þeim höfuðið (eins og Hermundur
Hermundarson eða Þórður Bjarnarson), þessir sömu
menn láta þolinmóðlega taka sig og leiða til höggs, í
stað þess að verjast meðan þeir geta vopnum valdið,
eins og þeim hefði verið eðlilegast.
Þessi stilling, sem jafnvel einnig getur komið fram á
orustuvellinum, er það, sem mun hafa valdið þeim mis-
skilningi, að hin forna hreysti íslendinga hafi verið horfln
þegar á Sturlungaöid. En sfík ætian er mjög fjarri sanni.
Sturlunga sýnir, að ísiendingar á 12. og 13. öld voru ekki
síður hraustir og harðgerðir en á víkingaöldinni, þó að
naumast væru þeir eins vopnflmir28). Það er að segja:
holdið var enn þá álíka harðgert og fyrr, en andinn var
að einu leyti veikari orðinn, vegna trúarinnar.
Víkingurinn vildi sigra eða falla með sæmd; niðjar
hans á Sturlungaöldinni kunnu að vísu einnig að devja
eins og hetjur, en þeir óttuðust að falla í vígahug og án
þess að hafa fengið prestsfund. Því er þess vanalega
getið, hvort »dauðamenn« hafi haft prestsfund eða ekki.
Þetta atriði dregur úr þeim þegar í tvísýnu er komið;
þess vegna eru þeir svo fljótir að gefast upp. Það er,
eins og orð Snorra Arnþrúðarsonar benda til, engan veg-
inn af hræðslu við vopn, því síður af meðfæddri friðsemi;
en þeir vilja heldur rétta háls undir öxi óvina sinna eins
og lamb, sem er til slátrunar leitt, og verða hólpnir, held-
ur en falla eftir frækilegustu vörn — og fara til Helvítis.
Þetta hlýtur oft að hafa haft áhrif á rás viðburðanna,
og er í sögunni, sem gerist eftir þann tíma, sem einkum
5*