Skírnir - 01.08.1906, Blaðsíða 54

246
Um listir.
Skírnir.
Svo fjarstæð sem sú staðhæflng kann að virðast, þá
held eg ekki að harmleikaskáld þurfi nauðsynlega að at-
huga aðra menn. Fyrst og fremst er það nú víst, að sum
stórskáld hafa lifað kyrþey, mjög óbrotnu lífi, svo að þeim
hefir ekki gefist færi á að sjá í uppnámi umhverfís sig
þær ástríður, sem þau hafa lýst svo trúlega fyrir oss. En
þó vér gerðum ráð fyrir, að þeir hefðu séð þá sjón, þá
veit eg ekki hvort það hefði komið þeim að miklu haldi.
Það sem vér í raun og veru látum oss varða í verki
skáldsins, það er sýn sérstaks ástands hugardjúpsins eða
sérstaks sálarstríðs. En slíkt verður ekki séð að utan.
Ein sálin getur ekki grannskoðað aðra. Utan að sjáum
vér aldrei nema stöku merki geðshræringanna. Þau fá-
um vér ekki þýtt nema í líkingu við það sem vér höfum
sjálfir reynt, og þó verður sú þýðing jafnan ófullkomin.
Reynsla sjálfra vor er þá aðalatriðið, og vér getum ekki
þekt til fullnustu nema hjörtu sjálfra vor, — þegar oss
nú tekst að þekkja þau. Er þetta svo að skilja, að skáld-
ið hafi reynt það sem hann lýsir, að eins hafi staðið á
fyrir honum og persónum hans, og að hann hafi lifað öllu
þeirra innra lifi? Æfisögur skáldanna sýna oss enn, að
svo er ekki. Og hvernig væri líka unt að ímynda sér,
að sami maðurinn hefði verið Macbeth, Othello, Hamlet,
Lear konungur og svo margir aðrir að auki? En ef til
vill ætti hér að gera greinarmun á þvi, hvað maður e r
og öllu hinu, sem maður hefði getað verið.
Lyndiseinkunn vor er afleiðing af vali, sem án afláts
endurnýjast. A endilangri lífsbraut vorri liggja vegamót
(eða svo virðist að minsta kosti) og vér sjáum vel stefm
urnar, sem fara mætti í, þó vér getum ekki tekið nema
eina þeirra. En skáldlegt ímyndunarafl virðist mér nú
einmitt í því fólgið, að hverfa at'tur á vegamótin og ganga
á enda brautirnar, sem blöstu við þaðan. Látum svo
vera að Shakespeare hafi hvorki verið Macbeth, né Hamlet,
né Othello; en hann hefði getað verið þessar ýmsu
persónur, ef atvikin annars vegar og hins vegar samþykki
vilja hans hefðu komið því í öflugt uppnám, sem að eins