Skírnir - 01.08.1906, Blaðsíða 52

244
Um listir.
Skírmr
hann allsherjar sannleik í sér fólginn. Sama á við um
öll önnur listaverk. Sérhvert þeirra er sérstakt í sinni
röð, en verður að lokum viðurkent af öllum, ef fanga-
mark andagiftarinnar er á því. Hvers vegna verður það
viðurkent? Og sé það einstakt í sinni grein, hvað er þá
til inarks um að það sé satt? Eg held vér mörkum það
af viðleitninni, sem listaverkið vekur hjá sjálfum oss, að
athuga með einlægni það sem aftur ber fyrir oss. Ein-
lægnin hrífur. Það sem listamaðurinn hefir séð sjáum
vér að vísu aldrei aftur, að minsta kosti ekki alveg hið
sama; en hafi hann i alvöru séð það, þá hrít'ur áreynslan,
sem hann hefir lagt í sölurnar til að nema blæjuna á braut,
oss til eftirbreytni. Verk hans er oss lærdómsríkt dæmi.
Og áhrifin sem það hefir eru nákvæmur mælikvarði sann-
leikans, sem í verkinu er fólginn. I sannleikanum sjálf-
um býr því sannfærandi afl, sem jafnvel telur mönnum
hughvarf; á því þekkist hann. Því mikilfenglegra sem verk-
ið er og því dýpri sannindi sem í því eru fólgin, þvi
meiri áhrifum fær það valdið og því meir stefna þessi
áhrif að því að verða almenn. Hér eru því verkanirnar
almennar, en ekki orsökin.
Viðfangsefni gamanleika (komedia) er alt annað. Þar
er hið almenna fólgið í verkinu sjálfu. Gamanleikir leiða
í ljós lyndiseinkunnir, sem vér höfum fyrir hitt og eig-
um enn eftir að hitta á leið vorri. Gamanleikir taka
líkingaratriðin til meðferðar. Þeir miða að því að leiða
oss ímyndirnar fyrir sjónir. Þeir skapa sér sjálfir, eftir
þörfum, nýjar ímyndir. í þessu eru þeir frábrugðnir öll-
um öðrum listum.
Sjálft nafnið á sumum meiri hátta-r gamanleikum er
undir eins einkennilegt. Mannhatarinn, Nirfiilinn, Galgop-
inn, Hjárænan osfrv., það eru samnöfn; og jafnvel þegar
slíkur gamanleikur heitir einhverju sérnafni, þá sogast
þetta sérnafn sökum merkingar sinnar brátt inn í straum
samnafnanna. Vér köllum mann »Tartuffe«*), en ekki
*) persóna í frægum frönskum gamanleik. Þýð.