Skírnir - 01.08.1906, Blaðsíða 53

Skírnir.
Uni listir.
245
gætum vér sagt um mann, að hann væri »Polyeuete«*), eða
um konu, að hún væri »Phédre«*).
Sérstaklega mundi harmleiksskáld aldrei láta sér hug-
kvæmast að umkringja aðalpersónu sína aukapersónum,
sem ekki væru annað en einfaldari eftirmyndir hennar.
Hetja harmleiksins er einstök persóna i sinni röð. Efíir
henni mætti líkja, en um leið væri, vitandi eða óafvit-
andi, harmleiknum snúið í gamanleik. Hetjunni er enginn
líkur, af því hún líkist engum. Þegar hins vegar gaman-
leikaskáldið hefir skapað aðalpersónu sína, þá leiðist það
af einkennilegri eðlishvöt til að láta aðrar persónur, með
sömu almennu einkennum, snúast í kringum hana. Mörg
nöfn á gamanleikum eru fleirtöluorð eða safnheiti: »Lærðu
konurnar», »Skritnar drósir«, »Fólk í leiðindum«, osfrv.,
þar er sem stefnt saman á leiksviðinu ýmsurn persónum,
sem allar eru svipaðar í sniðunum. Gaman væri að rekja
þessa tilhneigingu gamanleikanna til róta. Má vera að
þar kæmi fyrst og fremst í ljós grunur um atriði, sem
læknar hafa vakið athygli á, sem sé að sérvillingar af
sama tægi dragast af duldum hvötum hver að öðrum. Þó
það varði ekki beint læknisfræðina, þá eru skoplegir menn,
eins og vér höfum sýnt fram á, h j á r æ n u r, og frá þessum
hjárænuskap til gagngerðrar truflunar á andlegu jafnvægi
er óslitin leið. En svo er og annað. Sé það viðfangsefni
gamanleikaskáldsins að sýna oss ímyndir, það er að segja
lyndiseinkunnir, sern endurtekist geta, hvaða aðferð lægi
þá nær en sú, að sýna oss ýmisleg eintök sömu imyndar-
innar? Svona fer náttúrufræðingurinn að, þegar hann
fjallar um einhverja tegund. Hann telur upp helztu af-
brigði hennar og lýsir þeim.
Þessi eðlismunur harmleika og gamanleika, að harm-
leikir eru um einstaklinga, en gamanleikir um sérstakar
tegundir manna, kemur og fram á annan hátt. Hann
kemur í Ijós undir eins og farið er að semja verkið. Hann
birtist frá byrjun í tveim gagnólíkum athugunaraðferðum.
*) persóna í frönskum sorgarleik. Þýð.