Skírnir - 01.08.1906, Blaðsíða 21

Skírnir.
Horfur kirkju og kristindóms hér á landi.
213
þessa nýja og efnilega tímarits ofurstutt yfirlit yflr kirkju-
sögu frændþjóða vorra, með tilliti til afturhvarfsstefnunn-
ar eða trúboðsins, sem — eins og í kappi við hina
svæsnu materíu- og vantrúarstefnu — hefir prédikað bæði
kreddu- og bókstafstrú hinnar gömlu Lútherstrúar inn i
hjörtu manna og mjög stuðst við leikmannakenningar. I
Noregi hófst merkilegt afturhvarfstrúboð í byrjun fyrri
aldar fyrir starfsemi Hans Hauge, hins bezta og merk-
asta. manns þeirrar starfsemi. Hann »vakti« bændalýð-
inn, ekki eingöngu til iðrunar og nýs trúarlífs, heldur
jafnframt til m e n n i n g a r og manndóms. Er af honum
og hans flokksbræðrum mikil saga. En meðfram varð
þetta trúboð svo haldkvæmt í Noregi, fyrir þá sök, að
það kviknaði i n n a n 1 a n d s og fyrir skort fólksins á
kennimönnum, sem það s k i 1 d i og liggja vildu því jafn-
flatir. Þeir voru flestir höfðingjar og töluðu aðra tungu
en söínuðirnir, eða svo að segja. Alþýða í Noregi er og
þroskaðri jafnaðarlega að »hjarta« en »heila«, bókfræði
er eða var alls engin og skilningsgreind fjöldans harla
óþroskuð. Nokkuð hið sama gildir eða heflr gilt víðast á
Norðurlöndum. Því hafa alls konar trúboðsmenn frá öðr-
um löndum víða fundið greiðan jarðveg meðal frændþjóða
vorra, og sér í lagi í Noregi vestanverðum. Biblíubókstafs-
trú og tilbeiðsla á þar hvervetna heima, og ófáir flokkar
og söfnuðir frá hinum ensku fríkirkjum þrífast þar vons-
heldur vel. Þó kvað lengst af öldinni enn þá meira að
hinni vekjandi íhalds- og afturhaldsstefnu, er stafaði frá
háskóla Norðmanna. Frömuður og oddviti hennar var
hinn nafntogaði prófessor Gísli Jónsson (Johnsen),
bróðursonur Jóns Espólíns, ágætur maður, lærður og trú-
fastur, en strang lútherskur í skoðunuin. Hafa norskir
klerkar borið hans menjar alt til þessa dags, enda var
hinn rammi Heuch biskup, sem nú er nýlega fallinn frá,
lærisveinn og arfþegi Gisla. A dögum hans (G. J.) kom
upp »Hið norska innri-trúboðafélag«, sem enn er til, svo
og »Lúthers-stofnunin« í Kristjaníu. Fleiri dáðríka guð-
fræðinga hafa Norðmenn síðan átt, sem ekki er rúm til