Skírnir - 01.08.1906, Blaðsíða 26

218
Horfur kirkju og kristindóms hér á landi.
Skírnir.
og kirkjumálum. Og annað er áreiðanlegt, að öll lífs- og
mannfélagsskoðun hefir svo stórkostlega breyzt á síðari
tímum með framsóknar-umbreytingunum, að hinar gömlu
kirkjulegu trúar- og heimspekisskoðanir eru einnig stórum
umbreyttar orðnar hjá öllum hugsandi mönnum. Þar af
kom hin alkunna örvinglunarsetning síðustu tíma, sem
einkum ruddi sér rúm við háskóla Dana: »Trúin byggist
á fjarstæðu«. Þeirri kenning er þó víðast hvar neitað nú,
ekki sízt af forvígismönnum hins frjálsari kristindóms.
Ef litið er suður á Þýzkaland, þar sem þeir Harnack
og Pfleiderer, Eucken og aðrir frægustu forvígismenn hinn-
ar vísindalegu guðfræði eru, má þess geta, að einmitt
fyrir skörungsskap þeirra hefir álit guðfræðinnar stórum
náð sér aftur frá því fyrir 20—30 árum, þegar fullyrt var
að guðfræðin, sem forðum var alt, væri hætt að vera
vísindi. Lítur nú svo út, að þessir hálærðu en írjálslyndu
kennimenn séu til þess ráðnir að stofna til nýrrar trúar-
og siðbótar — þvert á móti því sem afturhaldsklerkarnir
ætla. En mjög er þeirra skoðun á eðli, uppruna og gildi
kristindómsins frábreytt rétttrúaninni.
Ef vér nú lítum einarðlega og skynsamlega á ástand
trúar- og kirkjumála hjá oss, munum vér óðara sjá, að í
þeim efnum erum vér engu lengra komnir en aðrar þjóðir
eða þjóðkirkjur á Norðurlöndum; og að þar »depender-
um« vér enn duglega af dönskunni. Eins og hin endur-
skoðuðu grundvallarlög Dana gjöra, ákveður vor bætta
stjórnarskrá að hin lútherska kirkja skuli gildi hafa (um
tíma og eilífð?) hjá oss og njóta verndar og varðveizlu:
og þótt tæpt sé á rýmkun almenns frelsis í trúarefn-
um og að bæta megi fyrirkomulagið með lögum, er sú
rýmkun og bót þess eðlis, að kalla má að nýjar bætur sé
lagðar á gamalt fat og ósamkynja, því það á illa við ríkis-
kirkju frá 16. öld með konung og veraldlega stjórn fyrir
yfirbiskup og löggjafa. Þær bætur, sem hér eru gjörðar,
eru þegnfrelsislegar (o: pólitískar), en snerta ekki við
trúnni eða kennivaldinu, svo sem er hlutdeild safnaða í
kosningarrétti prestanna, leysing sóknarbands, og tilhliðr-
un við aðra trúarflokka — alt nýjar víndreggjar á gamla