Skírnir - 01.01.1912, Page 48

48 Lifsskoðan Stepháns Q-. Stephánssonar.
sannleikann. Þeir komust aldrei að fastri niðurstöðu um það, hvað
væri sannleikur. Og enn þá er þorri manna langt frá því að
vera sannfærður um svarið, eða niðurstöðuna, hvort hún só rótt, sú
niðurstaða, sem þeim er kend, sem spyrja — sjálfa sig eða aðra.
Og þessi óvissa um sannleikann er í raun og veru góð. Af
óvissunni stafar sífeld leit eftir sannleikanum. Flestum er svo hátt-
að, að þeir vilja leita sjálfir fyrir sjálfa sig. Enginn trúir öðrum
til fulls. Og af þessari þrálátu leit stafa margir dýrmætir fundir
ótal sannleiksatriða. Mennirnir eru altaf að finna smágullkorn á
sjávarströnd sannleikans. Og þessi korn safnast saman og af þeim
samanlögðum verða fullir mælar og fagrir fósjóðir. Og mannkynið
auðgast frá einni kynslóð til annarar.
Stephán svarar því frá sínu sjónarmiði, hvað sé sannleikur.
Hann gerir það á árinu 1909. Hann er staddur öðrum fæti á
kirkjuþingi grákollótts rótttrúnaðar og finnur reykinn af róttum
»útvaldrar þjóðar« þ. e. kirkjudeildar, sem er náskyld þeirri sam-
kundu, sem ofurseldi róttláta manninn í hendur Pílatusar til
dauðadóms, eftir »vorum lögum«. Kirkjuþingin þykjast vita með
-vissu, hvað só sannleikur. Hann er auðfundinn og augljós í
trúarjátningunum. Þeir, sem eru annars hugar, Ienda í hafra-
hópnum.
Eu Stepháni synist annað sannara. Hann veit það, að smiðir
trúarjátninganna vissu miklu minna en hann veit, af því að mann-
kyninu hefir farið fram síðan játningar þær voru samdar. Mörg og
-dýrmæt gullkorn hafa fundist síðan þeir vóru uppi, á sjávarströnd
sannleikans. Og þess vegna er þeim ekki trúandi nema að sumu
leyti og þó því að eins að gaumgæfðir sóu, og tortrygðir og rýndir
nákvæmlega.
Kirkjuþing Vestur-íslendinga var nýlega búið að vísa Friðriki
Bergmanni úr öndveginu gegnt sór með flokki manna og vísa þeim
í hafrahópinn. Skáldið segir um sannleikann, með þetta efni fyrir
augum :
Hann verður hvorki seldur eða sýndur,
né sölsar hann upp spakvit einstaklinga.
Hann stöðva ei lög né staðfestingar þinga.
Hann verður hvorki handtekinn né krýndur.
Því sólnakerfum hefir flætt og fjarað
um fortíð alls á þrotalausu geysi
og upphaf þess úr al-tilveruleysi,
er heimskuspurn af hleypidómum svarað.