Skírnir - 01.01.1912, Qupperneq 67

Ritfregnir.

ein málsgrein formálans, sem orðið befur mönnumað ágreiningsefni, af
því að höfuðhandritunum ber þar ekki saman. í Króksfjarðarbók segir :
»Flestar allar sögur, þær er hér hafa gerz á íslandi, váru ritaðar,
áðr Brandr biskup- Sæmmidarson andaðiz, en þær sögur, er síðan
hafa gerz, vára lítt ritaðar, áðr Sturla skáld Þórðarson sagði fyrir
Islendingasögur«. Þarna þóttust menn hafa fengið almenna upp-
lysiugu um aldur fornísl. sagnarita, þannig að flestar sögur, er
fjalla um atburði fyrir dauða Brands biskups (t 1201), sóu skráðar
fyrir þann tíma. Hér sé þá fyrst og fremst sett aldurmark ættar-
sögunum okkar, sem gerast á söguöldinni. En af útg. Gbr. Vigf.
vaið það kunnugt, að Reykjarfjarðarbók kvað öðruvísi að orði :
»Flestar allar sögur, þær er hór hafa gerz á íslandi, áðr Brandr
biskup Sæmundarson andaðiz, váru ritaðar, en þær sögur« o. s. frv.
Úr því skiftust menu í tvær sveitir um útskýringuna. Sumir
töldu R-tekstann rangan, eða skildu hann á sama hátt og hinn
(Kíilund, E. Mogk, F. Jónssou). Oðrum þótti auðsætt, að R tekst-
inn væri réttur; málsgreinin gæfi ekkert í skyn um aldur Isl.sagna yfir-
leitt, heldur væri að eins átt við þau rit, sem rætt er um í næstu máls-
greinum á undan að gangi jafnhliða Sturlusögu (og Isl. s. Sturlu);
orðin þýddu ekki annað en það, að þá er Sturla tók að rita ísl. s.
hafi flestir þeir atburðir þegar verið færðir í letur, er gerst höfðu
frá því er Sturlusaga hefst (um 1150) og fram um 1200, en lítið
verið um það ritað, er gerst hafði úr því fram á daga Sturlu
(Guðbr. Vigf. í Prologomena, B. M. Ólsen í Safni III).
í þessari nýju rannsókn sinni snýr próf. Ólsen sér nú ekki
sérstaklega að gamla ágreiningsatriðinu, heldur að hinu aö komast
fyrir upptök þessa einkennilega formála. Hvers vegna stendur hann
á svona kynlegum stað, inni í safninu, en ekki framan við það,
eins og formála er siður? »Vegna þess«, hafa menn sagt, »að safn-
andanum þótti þörf á að gera nokkra grein fyrir heimildum sínum,
þegar aö því kom, að margar sögur gerðust samtíða«. En þá hefði
hann átt að setja hann framan við Sturlusögu, og hins vegar
hefði þá ekki mátt til minna ætlast, en að heimildaskýrslan væri
nokkurn veginn rótt. Það er þó öðru nær en svo sé. Hann nefn-
ir rit, sem hann notar ekki (Þorlákss.), en lætur önnur ónefnd, sem
hann notar (Gizurars., Þórðars. o. fl.). Þessar misfellur væru óhugs-
andi, ef formálinn stafaði upphaflega frá safnandans hendi. —
Á réttu úrlausnina bendir tilvitnun formálans til ísl.s. Sturlu, um
að Hrafnss. sé samtíða prestssögu Guðm. góða. Þessa hefur Sturla
að sjálfsögðu ekki getið í teksta sögu sinnar, heldur í f o r m á 1 a