Skírnir - 01.01.1912, Page 73

Ritfregnir.
7S
harma hans og óskaði, að eg gœti sefað sorgir hans. Lögreglu-
þjónninn varhorfinn, en maðurinn, einstaklingurinn, seztur í hans stað.
Alment þokaði fyrir einstöku. Og þar er höf. keminn að aðalefni
bókarinnar: a hverju þekkjum vór einstaklingseðlið ?
Tökum til dæmis, að vór sjáum ritað d. Vór könnumst óðara
við þetta hljóðtákn, eða — svo að nákvæmara só að orði komist -—
vór heyrum tiltekið hljóð, d-hljóðið, innan í oss, hljóðmyndin d
kemur fram í huga vorum. Ekkert ritað d er alveg eins. Samt
knýja öll rituð d sömu hljóðmyndina fram í vitund vorri. Þegar
svo er, lítum vór alment á d-ið. En ef til vill er d-ið ritað með’
einkennilegri rituönd. Það vekur eftirtekt vora á sór, vér berum
það saman við önnur skrifuð d eða aðra bókstafi. En svo skarp-
legar sem slíkar hugrenningar kunna að vera, finnum vér ekki
einstakar eigindir og einstök einkenni bókstafsins með slíkum hug-
leiðingum. Til þess verðum vér að sjá hann, skoða hann
með eigin augum. Ef d-ið er ekki að öllu leyti eins og hvert
annað ritað d, getur frumritið eitt gefið oss vitneskju um þetta
einstaka d.
Þá er leyst úr þeirri ráðgátu, á hverju vór þekkjum eigindir
einstaklinganna, hvort sem það eru dauðir hlutir eða lifandi verur.
Vór verðum að sjá þá, til þess að komast að raun um, hverjar þær eru.
En nú kemur nýtt atriði til sögunnar. Ef vér horfum lengr
á d-ið og virðum það nákvæmlega fyrir oss, kviknar í oss tilhneig-
ing til að stæla það, svo sem sýnt er af tilraunum, sem gerð-
ar hafa verið í þessu efni. Og ef vér förum að glíma við stæling
á þv/, sjáum vór skýrara en áður, í hverju það er frábrugðið öðr-
um d-um. Nú er sem vór vitum insta eðli þess.
Ætli vór kynnumst ekki mannlegum einstaklings-eigindum með
líku móti? Engir menn eru eins, ekki fremur en tveir bókstafir
eru eins. Af því að engir menn eru eins, leiðir, að engir bókstafir
eru eins. Alger endurtekning á sór ekki stað í lífinu. Ur því að
nákvæm eftirtekt á lögun bókstafsins kveikti tilhneiging til stæl-
ingar á honum, má búast við, að sama gerist, er maður virðir
mann fyrir sór. Ef hór er rótt til getið, ætti þetta að sjást á því,
að hreyfingar náungans eins og flyttust til vor, eins og »smittuðu«
oss, er vór gæfum nákvæmlega gaum að þeim. En nú sýnir reynsl-
an, að hugarástand vort breytist með líkamsbreytingum vorum. Af
því má álykta, að »smittun« á líkamshreyfingum valdi líka breyt-
ingum í vitund vorri. Ef ritningar reynslunnar eru rannsakaðar,
má finna næg rök í þeim til stuðnings þessari getgátu eða Iíkinda-