Skírnir - 01.01.1912, Side 77

Ritfregnir.
77
glóandi járn eftir drengjum, sem höföu strítt honum. Hana dauð
langaði þá til aS reka járnið í einhvern.
Höf. rannsakar og, hvernig vér förum að skilja fólk, er vór höf-
um hvorki heyrt né séð. En því miður verð eg að mestu að hlaupa
yfir það, svo mikill fróðleikur og nyuæmi sem er í því. Drep að
eins á það, sem höf. segir um leikendur, upplesendur og skáld.
Munurinn á leikurum og hermikrákum er sá, að hermikrákan hefir
sóð þann eða það, sem hún hermir eftir, en leikarinn hefir að eins
sóð þá menn í hnga sér, sem hanri leikur. Leikarar kveðast kenna
þeirra geðshræringa, er þeir sýni á sjónsviðinu. Og margir þeirra
lúka einum munni upp um það, að það ríði á að ná tökum á einu
atriði hlutverksins. Ur því gengur alt greiðara en áður. Um skáldin
spyr höf., hvort því sé ekki þannig háttað urn sköpunarverk þeirra,
að einstök orð, einstök framkoma eða einstakir tilburðir verði þar
frjóangi nýs manns. Hann kveður já við þeirri spurningu og
ber þar fyrir sig orð margra skálda, bæði útlendra og íslenzkra
{Guðm. Magnússonar og Einars Hjörleifssonar). Danskt skáld hefir
líkt verknaði sínum við störf vísindamannsins, er hann eins og
endurskapaði dýr fortíðarinnar úr fáeinum beinum, sem fundist
hefðu
— — — Ósjálfrátt verður manni að spyrja: Getur þessi
kenning höf., ef hún er rótt, ekki komið mannkyninu að siðferðÍB-
legum notum ? Getur þessi þekking vor á hugaraflinu ekki kent
oss nýja hagnýting á þvi', líkt og þekking vor á vatnsaflinu hefir
orðið mannkyninu arðbær? Höf. heldur því fram, að menn finni
til og hugsi líkt og þeir, sem þeir herma eða líkja eftir. Hugsa
miðlungsmennirnir Pótur og Páll sem »geni«, ef þeim tekst að
herma eftir einhverju þeirra? Getur illur gert úr sór góðan, ef
hann stælir hann látlaust? Höf. mun hafa næg svör á hraðbergi.
Hann segir í bók sinni, að alger líkindi eigi sór ekki stað, sem
stafi af því, að æfiferill og æfiminningar hermikrákunnar og þesB,
sem eftir er hermt, sóu oft sundurleitar. Samt sem áður ættu
slíkar stælingar eftir kenningum höf. að geta nokkru áorkað.
Pascal sagði og, að menn skyldu gera að dæmi trúaðra manna,
leika eftir þeim siðu þeirra — og þeir myndu þá öðlast trúna.
Það er og alkunnugt, hvílfk áhrif fyrirmyndir hafa í uppeldinu.
Vonandi, að höf. fleygi ekki efninu frá »ór að svo komnu, heldur
vinni meira úr þvf.
Eg er ekki fær um að kveða neinn dóm upp um vísindagildi
bókarinnar. En hitt veit eg, að hún er bæði mentandi og skemti-