Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1959, Page 46

48
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
lágir, breiðir þúfnagarðar á yfirborði, og rústin hafði misst alla
tóftarmynd.
Sigurður Þórarinsson telur húsin í Snjáleifartóftum og Skalla-
koti frá svipuðum tíma18). Trúlegt er, að Skallakot sé nokkuð yngra
og byggingarleifar undir langhúsinu gætu bent til þess. Enn yngri
ættu þá bakhúsin að vera. Nú tekur það æði langan tíma að hylja
Skallakotsbæinn 50 sm þykkri mold, og veggir eru lengi að jafnast
út eins gjörsamlega og þeir voru í Skallakoti árið 1104. Ef bærinn
í Gjáskógum, sem um er rætt næst hér á eftir, hefur lagzt í eyði
um miðja 11. öld, getur Skallakotsbærinn vart hafa farið í eyði
síðar en um árið 1000 og hefur líklega verið byggður nálægt miðri
10. öld. Má hafa fyrir satt, að bakhúsin séu byggð upp að lang-
húsinu á síðari hluta 10. aldar.
1 Gjáskógum, 2 km norðaustur frá Stöng var grafinn upp bær
árin 1949 og 1952 og er uppgreftinum að sönnu ekki lokið enn.
Bær þessi hefur verið mjög líkur bænum í Stöng, en aðeins minni.
Langhús með skála og stofu og tvö bakhús við skálann, búr og
annað hús með lokræsi út, og er það hús mjög áþekkt eystra hús-
inu í Stöng. Þessi bær hefur verið kominn í eyði og tóftin að miklu
leyti fallin saman, þegar Stöng fór í eyði árið 1104, en þó hefur
hún enn haft tóftarlag'°). Virðist mér að tóft sé 40—50 ár að
eyðast til jafns við þessa. Ætti bær þessi því að hafa farið í eyði
rétt eftir miðja 11. öld, en vera byggður eftir árið 1000.
Bærinn í Stöng, sem var grafinn upp sumarið 193920), fór í
eyði árið 1104 og mun vera byggður á seinni hluta 11. aldar. Þar
var meginhúsið langhús, rúmlega 26 m langt, en ef til vill er rétt-
ara að nefna það tvö langhús, sem standa hvort af annars enda,
skáli austar og stofa vestar, og er hún miklu mjórra hús en skálinn.
Að baki skálans eru tvö hús, sem snúið hafa þökum þvert við skála-
þakinu. Austar er hús með tveimur rennum sitt við hvorn lang-
vegg, og opnast rennurnar út úr gafli hússins. Notkun þessa húss
er óútskýrð, svo að fullnægjandi geti talizt. Vestar er búr með
stórum sáförum. Önnur hús á bænum hafa verið sérstæð, smiðja,
fjós og útihús óskilgreint. Skálinn var þiljaður í sundur og innan
við dyrnar virðist hafa verið anddyri, en þó hefur það fremur
verið sérstakt herbergi en göng. Þaðan var gengið í skálann og í
bakhúsið með rennunum, og er þessi afstaða öll talsvert lík því
sem var í Gröf.
Sandártunga í Þjórsárdal fór í eyði árið 1693 í miklu Heklugosi,