Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1959, Page 57

GRÖP í ÖRÆPUM
59
ef vera kynni að minning um þurrkun fælist í nafninu hangikjöt,
sem nú þýðir alltaf reykt kjöt. Um miðja 16. öld er svo að sjá,
að mikið hafi verið reykt af kjöti, þó það sé ekki sagt með berum
orðum. í skrá um ýmsar eignir í Skálholti 1548 stendur meðal ann-
ars: ,,Item j elldaskála xij naut ad aullum kiotum. Item xx saudir
og niju ad aullum kiotum“49). Og í Sigurðarregistri frá 1550 um
eignir Hóladómkirkju segir meðal annars: „Item j kalldaskaala xvij
naut at aullum kiotum. lx sauder at aullum kiotum xx og viij mors
ýdur .vj. nautz ydur cc hundrud biugu. sperlar. xl. Endekolfar.
xvij jspeniar. lx“50). Vafalaust má telja, að bjúgu, sperðlar, endi-
kólfar og íspenjar hafi verið reyktar, og er þá einnig líklegast,
að kjötið, sem geymt var á sama stað, hafi einnig verið reykt. Auð-
vitað er ekki loku fyrir það skotið, að þurrkað kjöt hafi einnig
verið haft um hönd í Gröf og þá líklega geymt í VII og má geta
þess hér, að þó þess sé lítt eða ekki getið í bókum, að kjöt hafi
verið þurrkað á Islandi, þá hefur það þekkzt samt til skamms tírna.
Eggert Ólafsson og Bjarni Pálsson geta þess, að kjöt hafi verið
vindþurrkað (í hjöllum) í Sunnlendingafjórðungi51), en telja þó
reykingu kjötsins miklu algengari, og Björn fræðimaður Árnason á
Grund í Svarfaðardal hefur skýrt frá því (1958), að hann vissi til
þess, að kjöt væri vindþurrkað í Skagafirði til skamms tíma52).
Hér á landi hafa nokkur fornfjós verið rannsökuð, og eru þessi
skýrust og vænlegust til fróðleiks: á Þórarinsstöðum, í Stöng og
á Bergþórshvoli. Hefur þeim öllum verið lýst rækilega á prenti,
Þórarinsstaða- og Bergþórshvolsfjósum í Árbók 1943—48 og 1951
og Stangarfjósi í Forntida gárdar. Þau eru öll nokkru eldri en
Grafarfjósið, en ekki virðist það skipta máli. Öll eru þau tvístæð,
og hefur flórinn í þeim öllum snúið eins og mænirinn. I Bergþórs-
hvolsfjósi eru milligerðirnar allar úr tré, (vegna þess hve langt er
í gott hellutak), en í hinum fjósunum eru beislur úr stórum hell-
um, reistum á rönd út við veggina. Ekki er gott að koma auga á
neina algilda reglu um stærð bása. Mjósti bás á Þórarinsstöðum
er aðeins 75 sm breiður, en hinn breiðasti á Bergþórshvoli 1,37 m.
Þó kunna að hafa verið í þessum fjósum bæði mjórri og breiðai'i
básar, en hér er miðað við þá, sem hægt er að mæla með vissu.
Meðalbreidd bása er á Þórarinsstöðum 88 sm, í Stöng 98 sm og
á Bergþórshvoli 96 sm. Lengd bása er óljósari; á Þórarinsstöðum
nær 1,25 m, um 1,60 á Stöng og 1,50 m á Bergþórshvoli. Nú má