Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1959, Page 123

KUMLAFUNDUR AÐ GILSÁRTEIGI f EIÐAÞINGHÁ
125
grindarinnar. Klöppin sem upp úr stóð nú hefur eflaust varnað
því, að bæði kumlin hafi sópazt burt með öllu, því á henni hefur
jarðýtan steytt og hindrað að dýpra væri farið.
í syðra kumlinu hefur verið jarðsett kona um þrítugt og 158
sm há, en í nyrðra kumlinu 24—25 ára gamall karlmaður um 174
sm að hæð. Hann hefur verið langhöfði (index 72,7) með frekar
lítið og lágt höfuð.
Þó að þessi kuml séu fátækleg að munum, þá veita þau nokkra
vitneskju um þann þátt heiðinna greftrunarsiða að jarðsetja í lík-
kistu, því svo var búið um nyrðra kumlið og að öllum líkindum
einnig um það syðra. Áður eru aðeins kunn 3 kuml með líkkistu1)
og því ekki vanþörf á fyllri upplýsingum um þennan sið. Athyglis-
vert er, hvað kistan hefur verið lítil miðað við stærð mannsins,
sem í henni hvíldi, enda hefur hann ekki rúmazt í henni nema á
hlið og væntanlega eitthvað saman-knýttur, sé það rétt að lengd
kistunnar hafi ekki verið meiri en 164 sm, en berlega kom það
ekki fram á beinagrindinni. Um það verður nú ekki dæmt með vissu,
hvort grafirnar hafi verið teknar ofan í náttúrlegan hól (Smiðju-
hól) eða hann hafi verið orpinn haugur yfir þær, þó af lýsingunni
á hólnum sé hið fyrra líklegra. Ennfremur verður nú eigi gengið
úr skugga um það, hvort Smiðjuhóll hafi verið utan túns, eins og
tíðast er um íslenzk kuml, eða ekki, þegar hann var valinn að leg-
stæði. Þó að ekki hafi verið nema 100 m á milli Smiðjuhóls og
bæjarhólsins og gengið sé út frá að bærinn hafi staðið þar einnig
í fornöld, þá má vel vera að Smiðjuhóll hafi staðið utan túns þá,
því trúlega hefur klapparraninn, sem hann stóð á, aldrei verið
túnstæði.
Auk líkkistunnar eiga íslenzku líkkistukumlin sammerkt um tvö
önnur atriði. Þau vita öll með höfuð í vestur eða norðvestur og
þau eru snauð af munum. I tveim þeirra fundust engir gripir og
í þrem aðeins hnífur (og eru þá bæði Gilsárteigskumlin talin). Það
er álit mitt, að í þessum þrem atriðum komi fram kristin áhrif
á heiðna grafsiðu.
1) Kristján Eldjárn, Kuml og haugfé, bls. 210.