Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1969, Síða 111

tvær doktorsritgerðir
115
er að bera fjölina saman við dyraumbúninga norskra stafkirkna, en
í því er hæpin stoð vegna þess að við vitum ekki of vel, hve gamlir
þeir eru. Allt bendir þó til 14. aldar, en vafasamt, hvort hægt er að
komast nær markinu. Samanburður við handritalýsingar styður
tímasetningu til 14. aldar.
Þess má geta, að frú Mageroy er ekki frá því, að ríðandi maður að
berjast við dreka geti verið Sigurður Fáfnisbani, án þess að hún full-
yrði það. Fuglarnir ofan við reitinn gætu ef til vill bent til þess. Ég
tel þó líklegra, að maður þessi sé heilagur Georg, enda mótmælir frú
Mageroy því ekki, en hinn möguleikann má vel hafa í huga.
Vel lýsir höf. plönkunum frá Hofi á Kjalarnesi, sem nú eru í safninu
í Kaupmannahöfn, og sýnir hve vel bæði dýrin og pálmetturnar koma
heim við dæmi í handritalýsingum frá 14. öld.
Grundarstólarnir eru merkur áfangi, af því að þeir eru tímasettir
sögulega með sæmilegri vissu, en ef til vill fullyrðir höfundur helzt til
einarðlega, að það séu þessir stólar, sem nefndir eru í Grundarbréfi
frá 1551 og þá sagðir nýir. Að vísu held ég að svo sé, en réttara hefði
verið að komast varlegar að orði, ekki sízt vegna þess að stólar þessir
eru einkennilega gamallegir að stíl. Höfundur lýsir stólunum mjög vel
og tekur vitanlega fram þá ótrúlegu fjölbreytni sem ríkir í skreytinu,
því að engu er líkara en listamaðurinn sé að reyna að koma sem
flestum afbrigðum að. Höf. skilgreinir þau öll, og niðurstaðan er, að
hér séu greinilega hrein rómönsk atriði, en þó sé einnig töluverður
gotneskur svipur á vissum stöðum og jafnvel renesans. Ber hún þetta
saman við 15. aldar handrit. Bendir höf. á, hve aðdáanlega ferskt
verkið er og laust við úrkynjun, sem þó hefði mátt búast við, þar sem
um slíka stílblöndu er að ræða, og éðlilegt telur hún, að menn hafi
furðað sig á, hve fornlegur er svipur skrautverksins, þar sem stól-
arnir eru þó ekki eldri en frá miðri 16. öld.
Stólbakið, sem Bólu-Hjálmar gaf safninu (Þjms. 52), telur höf.
unglegri en Munkaþverárf j ölina og finnst bæði kynjadýrin og teinung-
urinn svo líkur lýsingum í Svalbarðsbók, að hvort tveggja hljóti að
teljast frá sama tíma, nefnilega 14. öld, Hofsplankar frá svipuðum
tíma, ef til vill ögn yngri. Röð þessara tréskurðarverka, sem hér hafa
verið nefnd, gæti verið á þessa leið: Laufás- og Mælifellsstoðir (og
fjalir) frá um 1260, Munkaþverárfjöl 1300—1350, Bólu-Hjálmars-
stóll einhvern tíma fyrir 1400, Hofsplankar um 1400 eða lítið eitt
síðar.
Stórbruni varð í klaustrinu á Munkaþverá 1429. í sambandi við
það varpar höf. fram þeirri spurningu, hvort hugsanlegt sé, að út-