Eimreiðin - 01.05.1901, Page 35

Hér samlagast eitt af háfleygustu efnum, sem mannsandinn hefir hugsað
sér, einhverri beztu formlegri meðferð, sem tunga vor á til (nfl. Prome-
þeifs sagan). í þessu eina kvæði eru margir skáldlegir fjársjóðir. í
hvert skifti sem menn lesa það, munu menn finna eitthvað nýtt til að
dást að. Sumar línur hér eru á við löng kvæði, t. d.:
»en enginn vindur öldur helgar bærði
undir vizkutrésins rót«.
En um það vil ég eigi fjölyrða hér. Ég vil einungis benda á, að í
kvæðinu er miklu meira af skáldlegu hugmyndaflugi tiltölulega, en
heimspekilegum rannsóknum um tilveruna. Gröndal hefir oft og einatt
hleypt út í þessháttar rannsóknir, vanalega ríðandi á. Pegasusi, og vana-
lega hefir klárinn þreyzt á hraungrýti heimspekinnar. Gröndal er ekki
heimspekingur, sem yrkir, heldur skáld, sem þykir vænt um heimspeki,
og vill láta gilda í hennar heim hugsjónir sínar og lög þau eða lög-
leysur, sem hann fylgir í heimi skáldskaparins. En Gröndal stendur
fjarri vísindalegri heimspeki, það sést á annarri eins yfirlýsingu og hér
fer á eftir: »011 sú vizka, sem vér köllum hugsunarfræði, Logik, er
dauft merki upp á skarpleik mannanna; og þeir sem kunna hana bezt,
þeir hugsa líka verst og vitlausast. Þetta er margreyndur sannleikur«.
(Gröndal í Gefn I (1870), bls. 80, í athugasemdunum við »Hugfró«).
Fá íslenzk skáld kunna að blanda saman gamni og alvöru eins
vel og Gröndal. Eitthvert bezta dæmi þess er kvæði, eða öllu heldur
samsteypa úr kvæðum, er nefnist »Gaman og alvara«, bls. 235—250.
Kvæði þetta er svo einkennilega »gröndalskt«, að ég vona, að lesendur
Eimreiðarinnar fyrirgefi mér, þó ég fari all-ýtarlega í það.
]?að byrjar þá á því, að skáldið situr einn yfir bókum sínum,
fjarri vinum og fósturjörð; og hann yrkir í tvíhendum:
»Sit ég nú hér og svo halda allir að sé ég að lesa
helgra históríum i — hér ei annað að fá.
Bænakver og Bónaventúra og Biblían helga,
alt er hér borðinu á —- alt er ég búinn með það.
En hér er líka pappír og blek og praktugir pennar,
og, sem glóandi gull, gáfaði hausinn á mér.
Það veit Drottinn, ég þarf ekki bækur! ég þeysandi sveima
glaður á guðlegum væng gegnum hið ferlega djúp«.
Og nú fer skáldið að lýsa sjónum sínum,
»sem mér að augunum æ óðfluga þrengja sér fram«.
Hér má eftir mörgu taka, og þá fyrst eftir því, hvernig öllu er
hér snarað á pappírinn alveg umhugsunarlaust, undir eins og skáldinu
vitrast ný sjón. Afleiðingin er þá auðvitað, að kveðandi og mál verða
sumstaðar nokkuð flaustursleg. En höldum áfram með kvæðið. Næst
á eftir tvíhendunum koma tvær vísur. sem lítil meining er í; þar eru
tvö viðlög, bæði gömul en harla lík, annað: »Listamaðurinn lengi þar við
undi«, en hitt: »CDEFGHI«. Þá kemur alvarlegt og háfleygt kvæði:
8*