Eimreiðin - 01.05.1916, Blaðsíða 71

M7
lendu orð orði til orðs, heldur valið þá leiðina, að láta nýyrðin ná
sem bezt þeim hugtökum, sem útlendu orðin tákna, svo að þau yrðu
íslenzkum lesendum sem skiljanlegust. Og þetta hefir honum víðast
vel tekist. Vér skulum sem dæmi nefna: bls. 136: æfisjá (horoskop),
150: sívaki (perpetuum mobile), 364: fræðinautur (fellow), 428: »Nátt-
úrubarnið« (L’Ingénu), 438: vandræðabarn (enfant terrible) o. s. frv.
En þó að málið sé yfirleitt gott, þá má þar þó á stöku stað
finna galla, sem maður hefði helzt kosið að reka sig ekki á í jafn-
góðri bók. Þannig er »og mun hafa gert hálf spaugilega »fígúru« i
frönsku sölunum« (bls. 457) ekki íslenzka, heldur danska. Og sama
má segja um »sekreteri (f. ritari) hermáladeildarinnar« (49), »útgrunda«
(135, d. udgrunde) og »ekki einasta« (f. ekki einungis eða aðeins), sem
notað er um alla bókina. Betra væri og arfþegi eða arfi en »arftaki«
{127), þó arftak og arftekja sé til í íslenzku. Oft notar höf. orðið
»endrar« (t. d. 116, 133), sem vér könnumst ekki við og ekki finst
í neinni íslenzkri orðabók, í stað endranær eða endrarnær. Rangar
beygingar koma fyrir í »á merkum úti« (461) f. á mörkum úti, og
í »brinti« (188, f. hratt), þó það kunni að koma fyrir í slæmu dag-
legu tali. Rangt er líka »að missa sjónir (f. sjónar) á e-u« (223, 316)
og »taka of djúpt árinni« (6) f. taka of djúpt í árinni, sem gæti þó
verið prentvilla, eins og »vísundum« (6) f. vísindum (vísundur = bíson-
uxi). Af stafsetningarvillum má nefna »lýst« (3) f. lízt, »hniðja« (433
og víðar) f. hnyðja, »sjálfbyrgingsskap« (482) f. sjálfbirgingsskap,
»skyldist« (451) f. skildist og »skildur« f. skyldur. En allra þessara
smágalla gætir lítt í samanburði við kostina.
En eitt viljum vér að lokum taka fram. Til þess að bók þessi
geti komið alþýðu manna að fullum notum sem handbók, sem hún á
að verða, verður að semja gott og ýtarlegt registur yfir öll bindin,
ekki einungis yfir mannanöfn og staða, heldur og efnisregistur. Til
þess verður alþingi að veita fé, enda væri því vel varið og í alþýðu
þágu, en ekki höfundarins.
V. G.
BJARNI SÆMUNDSSON: KENSLUBÓK í DÝRAFRÆÐI
handa gagnfræðaskólum. Rvík 1914. 204 bls. 8°. Með 289
myndum.
Bókmentir íslendinga eru ekki auðugar af kenslubókum, sem nokk-
ur veigur sé í, og því hefir alt til þessa orðið að nota útlendar bækur
í mörgum greinum við kenslu í hinum æðri skólum vorum. í’að er því
fagnaðarefni, að hér er komin ágæt kenslubók í dýrafræði, sem er snið-
in eftir þörfum íslendinga og bygð á íslenzkum rannsóknum, og því
frumsamin i orðsins réttu merkingu. Meginþorri kenslubóka vorra er
þýddur úr útlendum málum, þó þess sé sjaldan getið, og því ekki
altaf við alþýðu hæfi. Þessi kenslubók er alstaðar bygð á eigin þekk-
ingu og rannsókn höfundarins, þar sem um íslenzk dýr er að ræða,
og er það ekki lítill kostur. Allmargar af myndunum hefir höf. sjálf-
ur dregið upp eftir náttúrugripunum. Bókin er lipurt samin og fyrir-
komulag svipað, eins og nú er títt ( kenslubókum, sem notaðar eru