Eimreiðin - 01.09.1916, Blaðsíða 28

184
fulla vissu fyrir því, að slíkar voða-fjarlægðir eru til, og að sól-
kerfi vort, séð frá næstu stjörnum, verður nærri því að engu, sva
hreyfing jarðar um sólu mundi ekki sjást þaðan með beztu sjón-
pípum. Nú vita menn, að fjarlægð sólar er 149V8 miljón kíló-
metra, og að næsta fastastjarna, Alfa Kentauri, ein af björtustu
stjörnum á suðurhimni, er 275 þúsund sinnum lengra frá oss en
sólin, eða meira en 40 biljónir kílómetra. Pað mundi taka 130
þúsund ár, að telja þá upphæð, þó talið væri nótt og dag og
aldrei sofið. Vegalengdina til þessarar stjörnu fer ljósið á 4^/2 ári,
en hraði þess er 40 þúsund mílur (eða 300 þús. km.) á sekúndu,
Næstnæsta stjarna er 61 í Álftarmerki; sú stjarna er af 5. röð,
og er ljósið þaðan til vor 7^/4 ár á leiðinni; fjarlægð þeirrar
stjörnu er 400 þúsund sinnum meiri en fjarlægð sólar. Petta
sýnir meðal annars, að stærð eða birta stjörnu alls ekki þarf að
stafa af því, að hún sé nærri; sumar björtustu stjörnurnar í heim-
inum eru svo langt í burtu, að það er ómögulegt að mæla fjar-
lægð þeirra; aðrar daufari stjörnur, er lítið ber á, eru miklu nær.
Eins og vér nú höfum getið, eru stjörnurnar svo fjarlægar,
að vanalegir mælikvarðar eru einskis nýtir á þær fjarlægðir; það
er jafnvel til lítils, að jafna við vegalengdir í voru sólkerfi; fjar-
lægð tungls, sólar eða þvermál jarðbrautar eru alt langar leiðir,
en þó gera þær ekki stjörnufjarlægðirnar miklum mun skiljanlegri
fyrir oss. Til þess þó að hafa einhvern nógu stóran mælikvarða,
nota menn ljósárið, þá vegalengd, sem ljósgeislinn fer á ári;
en ljósið fer, sem fyr var greint, nærri 300 þús. km. á sekúndu,
og er 500 sekúndur, eða rúmar 8 mínútur, frá sólu til jarðar; í
hverju ári eru rúmar 31 x/a miljónir sekúnda, og á heilu ári fer
ljósið 63,310 sinnum fjarlægð sólar frá jörðu, eða nærri 91/* bilj-
ón kílómetra. Ef maður hugsaði sér alla hina miklu fjarlægð til
sólar (149Y2 milj. km.) minkaða svo, að hún yrði aðeins einn
faðmur (3 álnir) í stað 20 milj. mílna, og fjarlægð næstu fasta-
stjörnu minkaði að sama skapi, hlutfallslega, þá yrði hún þó 68
mílur, eða 2 mílum lengri en lengd íslands frá Öndverðarnestá
austur í Gerpi. Svona er langt milli hinna einstöku sólkerfa í
geimnum, og svona hverfandi litlar eru mestu fjarlægðir í voru
sólkerfi, þegar þær eru miðaðar við stjörnufjarlægðirnar.
Stjörnufræðingar hafa gjört ótal mælingartilraunir við sumar
hinar stærstu og björtustu stjörnur á himninum af 1. röð; en það
hefir ekki tekist, þær eru alt of langt í burtu. Petta hefir t. d.