Eimreiðin - 01.09.1916, Blaðsíða 55

2 11
allri þeirri óþurft, sem mannskepnan hefir inni í sjálfri sér og í eftir-
dragi.
Nú er styrjöldin búin að geisa með grimd sinni og eyðileggingu
hátt á annað ár. Margt er nú orðið ljóst, sem í myrkrunum var hul-
ið, þegar ófriðurinn gaus upp, um tildrög og orsakir styijaldarinnar.
Og þó vöðum við í villu og hálfgildings svíma um orsakimar.
Og ennþá spyrjum við í einrúmi og í heyranda hljóði, eins og í
öndverðu:
Um hvað er barist? Hver var orsökin?
Þjóðirnar deila um þetta ennþá — vilja allar þvo af sér blóðflekk
ábyrgðarinnar.
Þær kenna hver annarri um íkveikjuna.
Og allar ásaka þær nábúakonuna um undirferli og ilsku.
»Ekki var það mér að kenna. Saklaus er ég —■ og nauðug fór
ég út í ófriðinn. —•
Hún á undirrótina og upptökin, nábúaþjóðin. Hún batt logandi
vönd í skollaskottið og hleypti fjandanum lausum inn á minn akur.«
Þetta segir hver þjóðin um sig.
Og svo er kirkjuklukkunum hringt. Og ráðaneytisforseti alheimsins
er kvaddur til herþjónustu — hann dreginn ofan í þessa alblóðugu
andstygð, hann sárbændur og særður til af sérhverjum málsaðila að
veita s é r sigur í manndrápunum.
Naumast mun nokkurn mentamann, sem stendur álengdar í ó-
friðnum, hafa grunað, að siðmenningin væri svona ormétin undir yfir-
borðsgljáanum. Fáa menn í friðlöndunum mun hafa grunað, að trúin
væri svona lágfleyg og lítilsigld: að hún hygðist geta kallað drottin
allsherjar til manndrápa.
Og þetta kemur á daginn í morgunsári tuttugustu aldar eftir
guðs burð.
En ég verð að reyna að hrinda frá mér þessum sárgrætilegu
hugsunum um mesta mannkynsmeinið, sem orðið hefir til um nærri
1900 ár. — Það er og ekki mitt meðfæri, að ræða um þann heims-
harm, sem nú er og mun verða út af styrjöldinni. Hugur minn beinist
enn að orsökinni, til spurnar og úrlausnar, ef svo mætti verða. Sama
spurningin er enn á vörum mínum, sem hraut af þeim, þegar þjóðirn-
ar hófu hersöngvana. f’að er sama spurningin sem þá:
Hver er aðalorsök styrjaldarinnar?
Og svarið hefi ég á hraðbergi nú eftir langa leit í hugskoti mínu
og utan við það.
Undirrót ófriðarins er:
fóburlandselska á glapstigum — afskrœmd ættjar<)arast.
Ég þykist vita, að þið séuð furðu lostin, sem orð mín heyrið.
Þið rekið upp stór augu, að líkindum. Ég býst við því, að svo muni
ykkur vera háttað. Ég veit, hvernig búið er að fara með ættjarðarást-
ina ( landi voru — þessa fögru kvennveru: »Hún er orðin eins og ein
púta, sem lifir eftir hvers manns vild.« — Þetta er umsögn meistara