Eimreiðin - 01.01.1920, Page 77

ŒIMREIÐIN]
MERKILEGAR MYNDIR
77
«stu smiði til að saga, höggva og telgja viðuna. Voru peir stund-
um 30 eða fleiri, — suma til að smíða úr 60 vættum járns, sem
liann lagði til hákirkjunnar í gadda, reksaum og hespur. For-
smiður að kirkjunni var Guðmundur Guðmundsson yngri frá
Bæ (í) Borgarfirði, kallaður snikkari, því hann hafði i Kaupen-
-hafn lært það handverk, og var nýkominn hingað aftur, hinn
hagasti maður þá hér í landi. Anno 1650‘) dag 25. Maii var með
miklum mannfjölda, atburðum og ráðum reistur sá eini lilið-
veggur kirkjunnar, en hinn annar þann 27. Maii, og það sumar
var öll hákirkjan reist, bæði að undirgrind og rjáfri, og súðuð
upp frá bitum, en að neðan slegið fyrir með borðvið um vetur-
inn, súðin öll tvífóðruð með bestu Gullandsborðum; árið eftir
var viðbætt það tilvantaði. En Skálholtskirkjukór var bygður
síðar anno 1673. Til forkirkjunnar lagði M. Brynjólfur stóru
stöplana og nokkra undirviðu; en biskupinn M. Pórður lét hana
byggja anno 16791 2 3). Allan byggingarkostnað Skálholtskirkju með
kaupi og kosti smiðanna, heimdrætti viðanna á XII hndr. hest-
'um, fyrir X álnir hvert hestlán, og síðan fyrir uppbyggingu á
kórnum, lagði hann eftir framlögðum reikningum fyrir IIII hndr.
lindr. XXX hndr. upp á landsvísu. Til þessarar Skálholtskirkju-
byggingar gaf íslands compagnie2) af sinni góðvild 100 ríxdaii;
voru það prédikunarstóllinn og skírnarfonturinn með þeirra
himni yfir, tvær altaris messingpípur og 3 stóru eikarhurðirnar
tfyrir útidyrum forkirkjunnar og báðum stúkudyrunum. Ekki
befir nú á seinni tíðum rambyggilegra hús og af betri kostum
4*ert verið af tré hér á landi heldur en sú Skálholtskirkja, svo
sem enn sér merki til4); meinast staðið hefði kunnað fyrir fúa
■og viðarhrörnun um 200 ár, ef árlega notið hefði M. Brynjólfs
umhirðingar. Hann lét og steypa utanlands og innflytja hingað
anno 1674 stóra Ijósahjálminn í framkirkjunni, er vegur nærri
12 fjórðunga, en kostaði 32 ríxdali, hvar af kirkjan átti af brota-
kopar fyrir 11 ríxdali. Einnig tillagði hann eina altarisflösku
með skrúfi, hvorttveggja af silfri, vegur 24 ríxdali, en setti hana
fyrir 28 rixdali. Svo og mörg önnur ornamenta í messuklæðum
■og öðrum instrumentis fekk hann Skálholtskirkju fyrir afgamla
og óbrúkanlega messufataræfla og bókaskræður. Þann gamla
stóra járnhring í Skálholtskirkjuhurðu keypti hann frá Heiga-
fellskirkju anno 1642 virtan fyrir XV álnir, en betalaði hann
1) Petta ártal kemur heim við frásögn síra Torfa Jónssonar í Gaulverjabæ.
Hann segir, að það hafi verið »á 11. ári hans biskupsdæmis«, II. bindi, bls. 3G1.
2) Kemur og lieim við frásögn sira Torfa, II, 360. M, J.
3) Einokunarverslunarfélagið »Det islandske, færöiske og nordlandske Kom-
pagni«, sem licr rak verslun 1G20—1662. Eftir frásögn síra Torfa ætlaði kóngur
lika af sérstakri mildi að gefa 100 dali, en það fórst fyrir vegna svenska striðs-
*ns! II, 361. M. J.
4) Liklega nálægt 1730. M. J.