Eimreiðin - 01.01.1920, Blaðsíða 13

EIMREIEINl
JÓHANN SIGURJÓNSSON
13
hönd á ritið. Stundum fleygði hann hálfum eða heilum
þáttum í eldinn, vinsaði að eins úr þeim fáeinar setningar,
sem hann var ánægður með. 1*0 hygg eg, að alt hafi frá
upphafi verið fullráðið um bygging leiksins, bæði um
persónur, þáttaskifting, leikslok o. s. frv. En vandvirkni
hans og óþolinmæði við sjálfan sig töfðu fyrir honum í
hverju spori.
Hann samdi leikritið á dönsku og íslensku jöfnum hönd-
um, þannig að í hinum fyrstu frumdrögum skiftust oft á
íslensk og dönsk tilsvör. Síðan varð hann að þýða sjálfan
sig á bæði málin, og olli það honum ekki lítilla erfiðleika.
En þrátt fyrir þetta tókst honum að skapa meistaraverk;
sem er svo íslenskt á brún og brá og í insta eðli, að eng-
um hefir enn þá komið til hugar, að efast um þjóðerni
þess. Leikurinn hefst í baðstofu, kemur við í réttunum,
dvelur einn sólskinsdag uppi á öræfum og endar í kol-
svartri manndrápshríð. Svo að því verður ekki neitað, að
umgerðin er íslensk, og þá ekki síður óróinn í djúpinu,
eldsumbrotin, sem gera vart við sig frá fyrstu byrjun und-
ir hinum trausta grundvelli, sem leikritið er reist á. En
þó eru það vitanlega ekki þessi íslensku einkenni, sem
skapað hafa heimsfrægð Fjalla-Eyvinds. Þau hafa sjálf-
sagt hjálpað mikið til, en hitt er þó aðalatriðið, að höf-
undinum hefir tekist að grafa niður að þeim frumlindum
mannlegs eðlis, sem liggja miklu dýpra en svo, að nokkur
þjóðernismunur geti komið til greina. Hann lýsir ástrið-
um mannlegrar sálar eins og sá sem valdið hefir og þekk-
inguna, ást og hatur, ótti og örvænting loga um alt leik-
sviðið í öllum sínum frumkrafti. Höfundurinn gerist svo
djarfur, að hann teflir hungrinu fram móti ástinni, og veit
eg ekki til, að það hafi fyr verið gert á leiksviði, þótt slíkt
muni koma fyrir við og við i lífinu. Örvænting Höllu er
lýst á þá leið, að manni skilst, að slíkt verði ekki betur
gert. Maður finnur, hvernig myrkrið og öræfakuldinn læsa
sig fastar og fastar inn í hjarta hennar. Og ekki ber það
sist vott um hið skygna skáldauga höfundarins, að hann
lætur Höllu ekki gefast upp vegna þess, að Eyvindur sé
hættur að elska hana, heldur vegna hins, að hún sjálf er