Réttur - 01.07.1928, Blaðsíða 155

Rjettur]
RITSJÁ
283
honum, sem endar á nýjum ósigri, af því að óafmáanleg bölvun
livíldi yfir sambúð þeirra?
En þessum spurningum er svikist um að svara. Hnúturinn er
ekki leystur, heldur skorið á hann. Alt í einu fyrirvaralaust er
Áslaug látin hverfa af sviðinu. Þungamiðja sögunnar er atriði,
sem lesendanum liggur í harla Ijettu rúmi: Sætt þeirra bræðr-
anna, en alls ekki sambúð hjónanna, sem tekið hafði huga les-
andans heilan og óskiftan.
Hjer er sá þverbrestur í sögunni, sem gerir það að verkum,
að þessari sögu verður að skipa neðar en öðrum verkum Krist-
ínar. Og- það liggur nokkuð ljóslega í augum uppi, af hverju sé
þverbrestur stafar. Höf. hefir ákveðin sögulok fyrir augum
þegar sagan er byrjuð. Henni er ætlað að sýna stórfelda mis-
sætt og heimilisóhamingju, en alt á samt að fara vel að lokum
og' gamla splundraða heimilið aftur að renna saman í eitt. Ás-
laug er tekin með í söguna sem hjálpartæki, svo að náð verði
ákveðnu marki. En skáldgáfa höfundarins vex fyrirfram sett-
um tilgangi yfir liöfuð. Áslaug magnast í meðferðinni og óðar
en varir er hún orðin aðalpersóna sögunnar. örlagaþræðir sög-
unnar liggja allir út frá henni og vefjast um hana. í meðferð
sögunnar hefir skapast nýtt viðfangsefni, miklu áhrifameira og'
stórfeldara en það, sem upphaflega vakti fyrir höfundinum. En
höfundur starblínir á tilganginn, finnur að Áslaug er orðin fyr-
ir, ryður henni úr veginum, en finnur ekki, að með því er skor-
ið á lífæð sögunnar, eins 'og málum var komið.
Jeg tel víst að sumir telji, að með þessari sögu komi það í
Ijós, að nú sje Kristín búin að lifa sitt fegursta sem skáldrita-
höfundur. Jeg get ekki litið svo á málið. Þessi saga gefur mjer
vonir um það, að Kristín geti átt sitt besta eftir. Þessi saga
sýnir það, að hún er búin að skrifa sig þreytta um fyrirgefn'
ingu og sættir. En hún sýnir jafnframt að það eru verðmæti að
brjótast fram; sem ekki hefir áður gætt í skáldskap Kristínar,
og' sem hún sjálf hefir auðsjáanlega ekki veitt eftirtekt, eða
tekur að minsta kosti ekki tillit til. I upphafi hefir hún sett
ramma sögunnar of fastan. Viðfangsefnið vex svo í höndun
henni, að það gerir kröfu til nýrrar niðurstöðu. En þeirri kröfu
er ekki sint. Þessvegna verður sagan gölluð sem listaverk og'
niðurlag hennar, þar sem höfundur er þó að fara með hugðar-
efni sitt, verður slapt með köflum. Það er eins og skáldagyðjan
hafi fundið sjer misboðið og neitað um liðsinni sitt við niðurlag
verksins.
Með Heiga frá Hnjúki kemur skapgerðarlýsing, sem er ný og
einstæð hjá Kristínu. Það er eini karlmaðurinn í sögum henn-