Réttur - 01.01.1974, Síða 57

verkamenn ættu að styðja þetta mál eftir
mætti, því vér eigum erfiðast allra með að
fá okkur bað í heimahúsum."
Síðasta tölublað kemur út af „Nýja íslandi"
í janúar 1906. (III. árg. 1. tbl.). I því er birt
þýðing á kvæði U. P. Overby „Stríðssöngur
jafnaðarmanna”, sem Þorsteinn Gíslason
þýddi. Uppbaf hans er: „Sko roðann í austri!
— hann brýtur sér braut!" Aður hafði birst
róttækt kvæði þýtt: „Verkfallsbrjóturinn",
í nóvember 1904.
Nú var í undirbúningi annað blað: „Al-
þýðublaðið" (gamla), sem fimmtán manna
hópur stóð að, allt fátækir alþýðumenn. Rit-
stjóri þess varð Pétur G. Guðmundsson bók-
bindari. Var það prentað í Gutenberg, svo
máske hefur það orðið að samkomulagi, að
„Nýja Island" hætti þá. Af Alþýðublaðinu
komu 18 tölublöð 1906 og sjö á árinu 1907.
Það var baráttublað einvörðungu.
Þau voru ekki stór í sniðum þessi fyrstu
blöð sósíalismans á Islandi, tvídálka 17 cm.
á hæð, heldur minni brot en Réttur er í nú.
En þau hjálpuðu til að ryðja brautina.
Vérkamannafélagið Dagsbrún var stofnað
26. janúar 1906 á fundi í Bárubúð. 1910
býður Dagsbrún ásamt Landvarnarflokknum
fram lista í bæjarstjórnarkosningunum. Var
Pétur G. Guðmundsson efsti rnaður, Guð-
mundur Hannesson læknir annar og hlaut
listinn 315 atkvæði og kom Pétri að.
Arið 1912 bauð svo Dagsbrún fram fyrsta
óháða lista alþýðusamtakanna og var Þorvarð-
ur Þorvarðarson þar efsti maður. Hlaut list-
inn 281 atkvæði og fór Þorvarður í bæjar-
stjórnina einn af þeim lista.
Brautryðjendur verklýðssamtakanna, þeir,
sem hófust handa fátækir við hinar erfiðustu
kringumstæður, lærðu það brátt af reynsl-
unni hver nauðsyn verkalýðssamtökunum var
á því að flytja stéttabaráttuna inn á stjórn-
málasviðið. En enn sem komið var miðaðist
Prentsmiðjan Gutenberg í Þingholtsstr. 6 ca. 1910
„pólitík" á íslandi einvörðungu við sjálf-
stæðisbaráttuna. Því stóð í 1. tbl. Alþýðu-
blaðsins: „Pólitík mun blaðið sneiða hjá svo
sem hægt er og varast stranglega flokka-
drátt." En í 2. tbl. skorar Þorsteinn Erlings-
son á verkamenn að snúa sér heils hugar að
sósíalismanum.
Smásaman skilst verkamönnum Islands að
þeim beri að mynda sinn stéttarflokk, móta
sína sósíalistísku stéttarpólitík, þannig að það
líða ekki nema 22 ár frá stofnun fyrstu sjó-
mannasamtakanna og 12 ár frá upphafi fyrsta
sósíalistíska blaðsins þar til fyrsti sósíalistíski
stéttarflokkurinn er myndaður 1916. Þeirri
reynslu má íslenskur verkalýður aldrei
gleyma.
[Saga prentsmiðjunar Gutenberg er rakin allmik-
ið í 1. tbl. Prentarans (júní 1945). Ritstjóri er þá
Helgi Hóseasson. Ritar Stefán ögmundsson, sem
þá er formaður H.I.P. og varaforseti A.S.i. inn-
gangsorð að frásögnunum undir fyrirsögninni ,,Afl-
gjafinn Gutenberg", en Jón Árnason og Guðmund-
ur Halldórsson rita aðalgreinarnar um þá gömlu
„Gutenberg" prentaranna sjálfra].
57