Réttur - 01.01.1974, Blaðsíða 60

evrópska samkeppnisbróður, sem hélt sig vera bú-
inn að taka sér þessi lönd frá með aukasamningum
þeirra við EBE.
Ef við skoðum þessi mál í ofangreindu sam-
hengi sjáum við einnig að taka verður tillit til þess,
að tíminn nú er ekki heldur beinlínis óhagstæður,
hvort sem er pólitískt né hugmyndafræðilega.
Það hlýtur að hafa borist fólki til eyrna að ,,arab-
isk-múhameðskur sósíalismi" á ekkert skylt við
sósíalisma en þó hefur það ekki heyrst að miklir
árekstrar séu milli múhameðstrúar og auðmagns.
Takmark Kissingers í Austurlöndum nær virðist
beinast að eftirtöldum atriðum:
1. Draga úr áhrifum Sovétrikjanna með langvar-
andi friðargerð.
2. Endurheimt Arabaríkjanna einkum Egyptalands,
Sýrlands, Iraks og Líbýju í hið kapítalíska á-
hrifasvæði.
Flest hinna arabaríkjanna hafa í reynd aldrei
yfirgefið þetta svæði. Þetta á að takast með
hjálp íhaldssömu olíuríkjanna og amerískri þró-
unaraðstoð. Endurheimt herteknu svæðanna
vegna þrýstings Bandaríkjanna á Israel, mun
mjög auka áhrifamátt Bandarikjamanna þar
eystra.
3. Að stjaka þurtu af þessu svæði áhrifum Vestur-
Evrópu, sem er hættulegur samkeppnisaðili þar.
4. Að lokum verða Bandaríkin að koma á fót
sambandi við hinar fyrrverandi byltingarkenndu
arabísku ríkisstjórnir. Vitað var að þær íhug-
uðu að beita mun róttækari aðgerðum til að
þrýsta á Bandaríkin heldur en olíusamdráttinn
s.s. þjóðnýtingu bandarískra eigna, innflutn-
ingsbann gegn bandarískum vörum og tilfærslu
á miljörðum innstæðna í bandarískum bönkum.
Vissulega eru margir óvissuþættir fyrir hendi
áður en þessu marki er endanlega náð bæði þátt-
taka Israels í þessum leik, sem enganveginn er
fyllilega öruggt svo og innbyrðis samkomulag og
samheldni arabaforingjanna og ekki síst afstaða
Palestínuaraba. Allir þessir þættir skipta miklu
máli og geta haft áhrif á endanlega sáttagjörð.
En Israel á bæði við að stríða verulega efna-
hagsörðugleika heima fyrir og er greinilega mjög
einangrað á alþjóðavettvangi, sem takmarkar mjög
hugsanleg þrákelknisviðbrögð þess við ýmsum
framkvæmdaratriðum.
En afsannar ekki olíutakmörkun Arabaríkjanna,
sem enn stendur yfir að hluta, allar þessar vanga-
veltur? Ég held ekki. Mun ég hér á eftir reyna að
gera grein fyrir þessari skoðun, sem er ekki mjög
auðvelt vegna ótryggrar fréttaþjónustu og spekú-
latívum orðrómum sem blöð og greinarhöfundar
notfæra sér gjarna i málflutningi sínum.
En reynum samt að gera okkur nokkur atriði
Ijós.
Olíutakmörkunin og hringarnir2*
Olíutakmörkun arabarikjanna hljóðaði upp á 20%
frá magni sem selt var í september 1973. Á þessu
stigi málsins skulum við ekki taka til greina við-
þrögð olíuhringanna og hvernig þeir notfærðu sér
þetta og sneru við í hagsmunaskyni. Skoðum það
síðar.
Olíutakmörkunin snertir fyrst og fremst Japan og
Vestur-Evrópu, en ekki Bandaríkin, sem eru að
miklu leyti óháð erlendum orkugjöfum. Þau flytja
inn aðeins tæp 30% heildarolíueyðslu sinnar.
Orkuforði Bandaríkjanna er óhemju mikill, og i
sífellu finnast ný forðabúr. Nýlega uppgötvuðust
olíuflögulög í nokkrum Vesturrikjum Bandarikjanna
sem álitið er að innihaldi um 20.000 milljarða tunnur
af olíu en það er 12 sinnum meira magn en forði
Saudi-Arabíu. Kostnaðurinn við að ná þessari olíu
er hlutfallslega mjög hár, og þarf olíuverð að hækka
til að hagnýting þeirra borgi sig.
Orkuvandi Bandaríkjanna er heimatilbúinn og til-
heyrir fremur pólitiskum skoilaleik Nixons til að
bægja athygli þjóðarinnar frá Watergate. Oðru
máli gegnir um Vestur-Evrópu.
V-Evrópa á fáa orkugjafa nema kol, og hefur
orðið oliunni háðari með ári hverju. Hún á einskis
úrkosta annars en borga sífellt hærra verð fyrir
olíu, sem verður knappari og önnur iðnríki eru á
höttunum eftir.
Við getum líka nokkurnveginn fullyrt að engin
leið er lengur að tala um „óskammfeilna ágengni"
oliulandanna gagnvart iðnaðarlöndum Vestur-
Evrópu, sem voru olíunni háð. Nýjustu athuganir
benda til þess að fimm oliufélög, þar af fjögur
bandarísk, (á þremur þeirra hefur Rockefellerættin
gát), beinlínis báðu Jamini olíuráðherra Saudi-
Arabíu að hækka olíuna m.a. til að koma í verð
öðrum oliulindum, sem þau höfðu komist yfir.
Olíuverðið hafði farið lækkandi allt frá stríðslokum
og var t.d. hærra árið 1947 en árið 1972. Geysileg
aukning á olíuhreinsunarstöðvum og margfaldað
framboð hefur haft lækkandi áhrif á verðið þar
til nú að feikileg hækkun verður á olíunni.
Vegna þessa lága verðs urðu kolanámur óarð-
60