Réttur - 01.01.1974, Blaðsíða 62

ISAAC
DEUTSCHER:
ÁRIÐ 2000
Isaac Deutscher, sá merki marxisti, sjálf-
stæður í hugsun og snjall sagnaritari, var
spurður að því í sjónvarpsviðtali í Hamborg
23. júlí 1967, hvað hann áliti um þróun í
stjórnmálum og þjóðfélagsháttum fram til
ársins 2000. Hann svaraði nokkurnveginn á
þessa leið:
Ég held að um næstu aldamót verði eitt-
hvað til sem líkist Bandaríkjum sósíalistískrar
Evrópu. Efnahagsbandalagið er íhaldssamur
forboði slíks, því jafnvel íhaldssamir stjórn-
málamenn burgeisastéttarinnar eru farnir að
sjá að þjóðríki er orðið úrelt að minnsta kosti
í Evrópu, ef ekki í Asíu og Afríku. Til þess
að lifa verður Evrópa að sameinast í alþjóð-
lega heild, en ekki á grundvelli heimsvalda-
stefnunnar, ekki á grundvelli þess að eitt
auðvaldsríki nái tökum á öðrum og þenjist
út, heldur á jafnréttisgrundvelli sósíalistískra
þjóða. Ég er sannfærður um að þetta gerist.
Bandaríki sósíalistískrar Evrópu verða lík-
lega í tengslum við Sovétríkin. Ég álít að
Sovétríkin hafi þá algerlega losað sig við arf
Stalínismans, að í raun hafi frjáls sósíalismi
þróast þar og að framfarir á sviði efnahags
og menningar hafi gert kleift að komi á
þriggja til fjögurra stunda vinnudegi og æðri
menntun fyrir alla. Ég held að Sovétríkin og
Bandaríki sósíalistískrar Evrópu muni þá búa
saman í fullkomnum jöfnuði og muni ef til
vill geta aðstoðað þjóðir Asíu og Afríku líka
við að sameinast í slíkum „bandaríkjum”. Ég
vona að svona þróun leiði ekki til árekstra
Evrópu og hins hluta heimsins við Banda-
ríkin, þó ég sé hræddur um — ef Bandaríki
Norður-Ameríku verða að íhalds-steingerv-
ingi á þjóðfélagssviðinu — að ýmsir hug-
myndafræðingar, t.d. við Harvardháskóla, fari
að búa til fræðikenningu um „kapítalisma í
einu landi" rétt eins og kenningin um sósíal-
isma í einu landi var sett fram í Rússlandi.
En það varð aðeins eitt skeið í þróun Rúss-
lands og eins yrði kapítalismi í einu landi
aðeins skeið í þróun Ameríku. Síðan mann-
kynið hóf siglingu sína út í geiminn, til að
leggja hann undir sig, verður það að samein-
ast á sinni eigin plánetu, og ég get ekki séð
neitt annað félagslegt og siðferðilegt vald,
er gæti sameinað mannkynið, en sósíalisma á
grundvelli frelsis.
62