Réttur - 01.01.1974, Page 64

Þorgrímur Starri Björgvinsson
*
I minningu
Hólmfríðar Pétursdóttur
f upphafi þessarar aldar, nánar tiltekiS siðari
hluta vetrar 1908—9, sátu m.a. fjögur ungmenni í 3.
bekk Gagnfræðaskóla Akureyrar og hlýddu þar
kennslu Guðjóns Baldvinssonar frá Böggvisstöðum,
sem sagt var frá i Rétti 1972. Þau voru Hólmfriður
Pétursdóttir, Ingibjörg Benediktsdóttir, Jón Gauti
Pétursson og Þórólfur Sigurðsson í Baldursheimi.
Guðjón vakti þau sem fleiri til að hugsa um þjóð-
félagsmál og tengdist þessum hópi sterkum vin-
áttuböndum. Hjá honum mun hafa kviknað hug-
myndin að þessu timariti, er Þórólfur siðan stofn-
aði og ritstýrði fyrstu tíu árin. Sá áhugi er þarna
vaknaði entist þeim öllum ævilangt.
Hólmfriður andaðist 1. febrúar þessa árs áttatiu
og tveggja ára að aldri og hefur þá allur þessi
hópur kvatt. Hún ann alla ævi hugsjónum æsk-
unnar; sósíalisma og þjóðfrelsi.
Þorgrímur Starri frá Garði flutti fagra ræðu við
útför hennar og hefur leyft ,,Rétti“ að birta hana
í minningu Hólmfriðar og hennar horfnu samherja.
Norður í Dumbshafi rís eyland eitt, sem nú hefur
verið byggt í ellefu aldir. Það er land hinna skörp-
ustu andstæðna. Þar brýst eldur úr iðrum
jarðar en kaldur jökull krýnir fjallatinda vetur sem
sumar. Þar skiptast á ókleif fjöll, brunahraun og
eyðisandur og blómlegar byggðir skjólsælla dala
og háfjallasveita. Þar gerast dagar styttri og nætur
lengri og dimmari í skammdegi vetrarins en títt er
víðast hvar annars staðar á byggðu bóli.
En þar er lika „nóttlaus voraldar veröld", þegar
sólin skín af slíku örlæti nótt sem dag, og það get-
ur bókstaflega verið synd, að ganga til náða á
bjartri vornóttunni. Þá má heyra gras gróa og ull
vaxa á sauðum. I því landi eru skarpari skil milli
sumars og vetrar en gerist í öðrum löndum, ende
vorkomunni hvergi fagnað af slikum innileik sem
þar. Þar vaxa lika kjarnmeiri grös úr moldu en í
hinum suðlægari löndum. Það sama hefir löngum
mátt segja um það fólk, þá þjóð, sem þyggt hefir
landið, enda hefir landið aldrei boðið börnum þess
gæði sín án þess að fyrir þeim væri unnið með
harðfylgi hugar og handa.
Með nokkrum sanni má segja, að íslenskt þjóð-
lif hafi frá fyrstu tíð til þessa dags lotið lögmálum
árstíðanna. Okkur er gjarnt að líta landnám Islands
augum vorsins. Land allt vaxið viði milli fjalls og
fjöru, vötn öll full af fiski, sem ekki kunni mann-
inn að hræðast, sannkallað óskaland. Og fyllir
ekki stofnun þjóðveldisins þá vorþjörtu mynd? Og
vist hefir margur Islendingur, þegar að kreppti,
vermt sig við minningar um sumar sögualdar. Fall
þjóðveldisins, glötum sjálfstæðis og róstur Sturl-
ungaaldar minna sannarlega á stórviðri haustsins.
Og svo hefst hið langa, kalda og myrka skammdegi
í þjóðarsögunni. Fimþulvetur erlendrar áþjánar, ör-
birgðar, hallæra, og drepsótta, svo við landauðn
lá þegar fastast svarf að. Á síðustu öld sá margur
þann kost vænstan, að flýja land til annarrar heims-
álfu. En allir vetur taka enda, og vorið kom. Hið
bjartasta vor, sem komið hefir yfir íslenskt þjóðlíf
kennum við gjarna við aldamótakynslóðina.
Slíkur vorþeyr fór um þetta þjóðlíf um og fyrir
síðustu aldamót, að varla hefir merkari atburður
gerst í allri þjóðarsögunni. Eflaust hafa marghátt-
aðar hræringar úti í hinum stóra heimi ýtt undir
það róttæka endurmat á arfteknum siðum mann-
legra samskipta, sem þá fóru í hönd. En allt var
þetta þó fært til íslenskra staðhátta og borið uppi
64