Náttúrufræðingurinn - 1938, Qupperneq 48

92 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
1111111111.II...III...Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllll.Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll.Illll.1111111111»
hann all-víða orðið að víkja fyrir manninum. Ennþá lifir hann
þó allvíða í fjöllum og nærlægum löndum, og gerir mörg og ill
spellvirki þegar sulturinn sverfur að og harðnar í búi á vet-
urna. Fáeinar bjarndýrategundir eru á svæðinu, hin norðlæg-
asta þeirra er hvítabjörninn, ein tegundin, sem stundum kemur
hingað til íslands með ís, en í Evrópu er hinn alkunni brúni
björn (landbjörninn), sem ekki er til í Ameríku. Þar er aftur
á móti grái björninn, mun stærri og grimmari en frændur hans
í Evrópu, og ganga margar sögur af viðureign hans og hvítra
manna, fyrst þegar þeir komu til Norður-Ameríku. Sagt er að
hann hafi verið svo ágengur og illvígur viðureignar, að illt
hafi verið að vinna hann með haglabyssum, hvað þá heldur með
lélegri vopnum. Annars eru til eitthvað tvær aðrar bjarnar-
tegundir á þessu svæði, en hér skal ekki farið frekar út í það.
1 gamla heiminum er allmikið um merði, veslur, otra og fleiri
rándýr, og það kemur all-oft fyrir, að stóru rándýrin, eins og
til dæmis ljón, tígrisdýr, hýenur og sjakalar, komi inn á svæðið
að sunnan, frá Indverska svæðinu og Afríska svæðinu. Alveg á
sama hátt geta ýms stærri rándýr slæðst inn í nýja heiminn að
sunnan, frá Suður- og Mið-Ameríku, en þar má nefna jagúar,
púmu, þefdýr og hálfbirni.
1 byrjun Nýju aldarinnar var uppi mikill flokkur frumlegra
spendýra, sem nú er með öllu liðinn undir lok, bæði í Norður-
Ameríku og Evrópu. Brátt fór að bóla á ætt innan flokksins,
sem að mörgu leyti var frábrugðinn hinum ættunum. Tennurn-
ar fóru að breytast, rántönn fór að koma í ljós, og ýmislegt
annað í beinbyggingunni breyttist jöfnum höndum, en útlit og
lifnaðarhættir hafa sjálfsagt breytzt að sama skapi. Þetta var
fyrsta byrjun að rándýrum. Þegar tímar liðu fram, klofnaði ætt-
in í tvær greinar, önnur þeirra átti fyrir sér að verða ættmóðir
hunda og bjarndýra, en hin átti að verða að mörðum og hýen-
um. Fyrstu hundar hafa líklega, eftir jarðleifum að dæma, orð-
ið til í Norður-Ameríku, en seinna dreifzt til Evrópu, og það-
an um allan gamla heiminn, Afríku og Indland, en þó ekki fyrr
en dró að lokum Nýju aldarinnar. Til Ástralíu hefir hundurinn
iíklega ekki komizt fyrr en með manninum, en á það hefi ég
minnst fyrr. Á meðan hundarnir voru ennþá á frumstigi sínu í
Norður-Ameríku, hefir farið að bóla á nýrri grein á ættarstofni
þeirra, þarna voru birnirnir að verða til. Seinna komu frændur
þeirra ,hálfbirnirnir til sögunnar. Hálfbirnirnir hafa fljótt