Náttúrufræðingurinn - 1938, Page 58

102 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Árshringir trésins eru talsvert þykkari en hjá blæöspinni
sjálfri, sem og öll hin árlega viðbót á tré í stofn asparinnar.
Ennþá hefir ekki verið unnt að sjá og mæla muninn nákvæmlega,
vegna skorts á sérstökum samanburðartilraunum við nákvæm-
lega sömu aðstæður, en bæði á Skáni og í Norðurbotni lítur risa-
öspin út fyrir að auka trjámagn sitt að minnsta kosti tvöfallt á
við blæöspina á sömu stöðum, bæði á hæð og í þvermál.
Einn hinna góðu eiginleika risaasparinnar er hið mikla mót-
stöðuafl hennar gegn mergfúa. Venjulega blæöspin við Bosjö-
klaustur er mjög mergfúin um þrítugt, en jafnvel elztu risa-
aspirnar á sama stað eru svo að segja fullkomlega lausar við
slíkar skemmdir. Sama er raunin á um allar aðrar risaaspir hvar,
sem er, í Svíþjóð.
Það tvennt, hve hratt risaöspin vex, og að hún eyðileggst ekki
af mergfúa, gerir hana mjög æskilega til ræktunar í smáum og
stórum stíl. Sem skrauttré í görðum er hún mjög heppileg, því
að hún er fagurlega beinvaxin og greinótt, og til iðnaðar af ýmsu
tagi er hún ágætasta tré. Að ógleymdu því, að hún getur hjálp-
að til að mynda skjól fyrir önnur tré, þar sem enginn skógur er
fyrir. Timbrið er reyndar dálítið lausara í sér en venjulegur við-
ur, af því að frumurnar eru svo stórar, vegna hinnar háu tölu
iitþráða. En við rannsóknir, sem sænski eldspýtnaiðnaðurinn hef-
ir látið gera, kom í ljós, að timbur risaasparinnar er prýðilegt til
eldspýtnagerðar og fyllilega jafngott og timbur blæasparinnar,
þrátt fyrir stórgerða árshringi og hraðan vöxt. Og við rannsókn-
ir, sem pappírsiðnaðurinn hefir gert á efnarannsóknarstofum
sínum, hefir sannazt til fulls, að risaöspin er „að minnsta kosti
jafngóð, ef ekki betri“ en venjuleg blæösp til pappírsgerðar.
Skömmu eftir að Nilsson-Ehle hafði átt viðtal við sænsku blöð-
in sumarið 1935, barst honum frétt af, að í Medelpad, sem er í
norður af Sundsvall, hafi fundizt stórvaxin ösp, sem minni að öllu
leyti á lýsinguna á skánsku risaöspinni. Greinar og rótarsprotar
af henni voru strax sendir til Svalöf, þar sem litþræðirnir voru
taldir skömmu síðar. Tala þeirra var þreföld, eins og búast mátti
við, svo að strax sama sumarið höfðu fundizt risaaspir á tveim
stöðum í Svíþjóð. Og nú rigndi inn allskonar spurningum víðs-
vegar að og innan skamms fengust öruggar fréttir af talsvert
fleiri runnum af risaöspum víðsvegar um landið. Fólkið hafði
fengið logandi áhuga á málinu og þær iðnaðargreinar, sem mest
byggja rekstur sinn á öspinni, eldspýtnagerðin og pappírsiðnað-