Náttúrufræðingurinn - 1944, Blaðsíða 61

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
163
út það af þeim, er aldan flutti upp í sandinn í hverju aðfalli hennar.
Var þetta kallað að „taka á móti“ nótunum. Væri það eigi gert, þá
þvældust þær fram og aftur, út og upp í briminu, undust upp í flók-
inn göndul og skemmdust til muna af núningnum við sandinn.
Miklu sjaldnar eða aldrei konr til Jress, þar sem nætur lágu á malar-
botni eða stórgrýti; engin leið að toga þær í land, nema þar, sem
sandbotn var eða smámöl.
Þá var og hafísinn afarhættulegur nótunum, þegar hann rak á þær
með öllum sínum gauragangi og heljarþunga. Yrði þeim eigi forðað
undan faðmlögum hans, gat farið svo, að hann tætti þær í sundur í
slitur og þær ýmist töpuðust að meira eða minna leyti — ísinn færi
með sumt af þeim — eða ónýttust algerlega. Því varð að hafa glöggar
gætur á þessum vágesti og ná nótunum í land, áður en hann ræki á
þær. F.n til þess þurfti ætíð nokkurn tírna, en stundum voru menn
eigi viðlátnir að hefja það starf í tæka tíð eða ísinn ræki svo fljótt
að, að næturnar náðust eigi upp. Þegar þetta kom fyrir, reyndu
menn að bjarga þeim á þann hátt að sökkva þeim til hotns. Voru þá
teknir smáspottar — kaðalstúfar — og bundnir 2 steinar í hvern
spotta, sinn á hvorn enda. Þessi bönd voru svo lögð eða fest ylir efri
þin nótarinnar, þannig að sinn steinninn var hvorum megin við
hana. Drógu þá steinarnir nótina til botns, og fóru þá ísjakarnir yfir
hana, annaðhvort snertu hana ekki, eða sama sem ekkert, eða þokuðu
henni af hrjónunum í botninum niður í lægðirnar, þar sem henni
var óhættara. Þó tókst jrað ekki ávalt að gjörsökkva nótunum. Væri
nokkuð langt bil milli steinanna, er lagðir voru í böndum yfir efri
þyninn, þá bungaði nótin upp milli þeirra; og gat þá ísinn náð að
skemma hana; en þá gat líka verið veiðivon í nót-bungunum, og einu
sinni komu upp í nótum í Fjallahöfn, er sökkt liafði verið, 1 1 selir
— víst allt, eða flest, vöðuselir.
Það mun hafa komið nokkuð oft fyrir að vaka þurfti yfir nótum
náttlangt, bæði til að taka á móti þeim, ef þær ræki að landi undan
veðri og brimi, vegna aflavonar eða hafíshættu, og má nærri geta,
hvílík kuldavist það hefur oft verið, því að næstum hvergi hafa verið
til skýli svo nálægt nótunum, að vökumenn hefði þeirra nokkur not.
Nú má segja, að veiðiaðferð þessi á vöðusel sé lögð niður (il fulln-
ustu, að minnsta kosti um nokkurra ára eða áratuga skeið. Að vísu
eru enn til í Norður-Þingeyjarsýslu nótastúfar, sem hefur verið
fleygt í sjó einstöku sinnum, allt fram á síðustu ár. F.n þá var bara