Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1993, Page 107

Náttúrufræðingurinn - 1993, Page 107
Seltjarnarnes og Kjalarnes eru staðir þar sent viðbúið var að þær væri að finna. HELSTU NIÐURSTÖÐUR Hörfunarsaga ísaldarjökulsins af Reykjavíkursvæðinu er ekki vel þekkt þótt reynt hafi verið að varpa ljósi á grófustu drætti hennar (t.d. Arni Hjartarson 1989). Með nýju aldurs- greiningarnar að leiðarljósi má reyna að fylla upp í nokkrar eyður þessarar sögu. ísaldarjöklar virðast hafa hörfað inn fyrir núverandi strönd á Kjalarnesi og í Hvalfjarðarmynni í hlýindum á bölling fyrir 12-13 þúsund árum. Við sunnan- verðan Faxaflóa hafa jöklar verið komnir inn fyrir Seltjarnarnes. A eldra- dryas (eða fyrri hluta alleröd) gengu þeir nokkuð fram á ný í Hvalfirði en á Reykjavíkursvæðinu hal'a enn ekki fundist jarðlög eða skeljar frá þeirri tíð. Á alleröd drógust jöklar verulega saman og sjávarset Fossvogslaganna myndaðist. Óvíst er hve langt jökul- iinn hörfaði til lands en vísbendingar eru um að hraun hafi runnið á auðri jörð á Hengilssvæðinu og á Hellis- heiði á þessum tíma (Snorri P. Snorra- son 1990, Árni Hjartarson 1991 a). Um I 1.000 BP kólnaði skyndilega við Norður-Atlantshaf og jöklar sóttu í sig veðrið (Dansgaard o.fl. 1989). Skriðjökull ruddist yfir Reykjavík og gekk út Skerjafjörð einhvern tíma eftir 10.700 BP. Sýnin frá Seltjarnarnesi benda til að skeldýralíf hafi dafnað þar í auðum sjó frant lil 10.200 BP. Um það leyli náði jökullinn hámarki, kaffærði Álftanes, Seltjarnarnes og Viðey og hel'ur vafalítið gengið út í Leiruvog og Kollafjörð en út á Kjalar- nes hefur hann ekki náð. Upp í Blá- fjöllum hlóðst Vífilsfell upp undir jökulbungunni, sem þá var a.m.k. 700 m þykk (Árni Hjartarson 1991 a). ísöld lauk og nútími hófst fyrir 10.000 árum. Ekki er vitað hvenær jöklar yngra-dryas stigsins tóku að hörfa frá ystu görðum sínum. Undan- hald þeirra virðist hafa verið hratt en ekki látlaust. Við og við hægðu þeir á sér, stöldruðu við og sóttu jafnvel fram um stund (8. mynd). Álftanes- garðurinn er merki unt slíka frantrás, sem og garðarnir í Kópavogi. Þessir garðar eru frá ísaldarlokum eða upp- hafi nútíma. Aldursgreiningar á skeljum írá Austurströnd á Seltjarnarnesi og Hótel Loftleiðum sýna að um 9.900 BP er Reykjavíkursvæðið autt og ís- frítt. ÞAKKARORÐ Ég vil sérstaklega þakka Árnýju E. Sveinbjörnsdóttur og Sigfúsi Johnsen ánægjulegt samstarf við þessar rannsóknir. Þau undirbjuggu greiningar á skeljasýnum og mældu 8BC-hlutfall þeirra. Auk þess höfðu þau milligöngu um greiningu þeirra í Danmörku. Einnig þakka ég Jan Heine- mejer og samstarfsmönnum hans við AMS C14-aldursgreiningastofu Háskólans í Ár- ósum. Gyða Guðmundsdóttir hrein- teiknaði myndir og Ingibjörg Kaldal las yfir texta. Kann ég þeim öllum alúðar- þakkir fyrir. HEIMILDIR Andersen, G.J., J. Heinemeier, H.L. Nielsen, N. Rud, M.S. Thomsen, Sigfús J. Johnsen, Árný E. Sveinbjörnsdóttir & Árni Hjartarson 1990. AMS 14C dating on the Fossvogur sediments, Iceland. Radiocarbon 31. 592-600. Árni Hjartarson 1987. Tímatal í ísaldar- sögu Reykjavíkur. Utdráttur úr erindum á ráðstefnu um ísaldarlok á íslandi (fjöl- rit). Jarfifrœðafélag lslands, Reykjavík. Bls. 4-5.' Árni Hjartarson 1989. The Ages of the Fossvogur Layers and the Álftanes End- Moraine SW-Iceland. Jökiill 39. 21-31. Árni Hjartarson 1991 a. Vífilsfell. Áfangar nr. 39. 16-21. Árni Hjartarson 1991 b. A revised model of 217
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.