Andvari - 01.01.1955, Side 92

Barði Guðmundsson
ANDVARI
X.
Við árið 1259 stendur skrifað í Skálholtsannáli: „Sektir Þor-
varðar og þeirra sjö á alþingi".5) Vígsakaraðilamir höfðu þó ekki
mátt til þess að reka réttar síns á Þorvarði. Fékk gerðardómur
að lokunr vígsmálið til meðferðar. Kom hann saman í Laugarási
3. apríl 1262. Vom þrír menn valdir af hvomm aðila til gerðar-
innar. „Jón usti, er þeir kenndu víg Þorgils, skyldi utan fara og
koma aldrei út . . . Þorvarður var eigi úr landi gerður, en hann
lýsti því, að hann ætlaði utan áður þrír vetur væm liðnir“ og
„lézt frjáls þykjast, er hann var sáttur við þá bræður“ Þorgils. (II,
s. 225). Virðast það hafa orðið mjög hallkvæm málalok fvrir Þor-
varð, er Jón usti var valinn til veganda. Hann veitti Þorgilsi
síðasta sárið, sem talið var blæða. Ef Jón taldist með sanni bana-
maður Þorgils, var ekki um neina misþyrmingu á líki hans að
ræða og þar að auki kraftaverksblæðingin að engu höfð.
Gerðarmennirnir gátu látið sér í léttu rúmi liggja, liver af
þeim, sem vopn höfðu borið á Þorgils, væri kosinn til veganda.
Lagaheimild var til fyrir frjálsu vali í því efni. Er vikið að laga-
ákvæðinu um vegendakjör með mjög sérkennilegum hætti í
Njálu. Njáll er látinn segja við Gunnar á Hlíðarenda: „Nú
skalt þú kjósa Kol til veganda, að vígi Hjartar bróður þíns, því
að það er rétt“. Síðar er Mörður Valgarðsson sagður spyrja: „En
hví sætti það, að Gunnar lýsti vígi Hjartar á hendur Kol, þar
sem austmaðurinn vó hann?“ „Rétt var það“, segir Njáll, „þar
sem hann kaus hann til veganda með vottum". „Rétt mun þetta
víst“, segir Mörður“ (K. 66).
Hvað sem nú lögunum viðvíkur, hefur það tæplega af ölluin
verið talið réttlátt að kenna Jóni usta víg Þorgils, slík sem viður-
lögin urðu. Er ekki ósennilegt, að óvildarmönnum Þorvarðs hafi
orðið tíðrætt um vígsmálslok þessi og nokkurt ámæli hafi hann
hlotið af þeim, þrátt fyrir lagabókstafinn.