Andvari - 01.01.1944, Page 22

18
Eirikur Albertsson
ANDVARI
rétttrúnaðarstefnuna. Hinn maðurinn er skáldið Matthías Joch-
umsson, kandídat 1865. Segja má, að skáldandi hans hrifist af
flóðöldu nýrrar guðfræði tveim til þrem áratugum áður en
aðrir íslendingar verða hennar varir. Og hann opnar faðminn
móti henni og leiðir hana til öndvegis í ljóðum sínum og rit-
smíðum ýmsum í óbundnu máli. En báðir þessir höfuðklerkar
munu hafa hneigzt nokkuð langt í únítaraáttina að dæmi Magn-
úsar Eiríkssonar, með að hafna kenningunni um guðlegt eðli
Krisls. En íslenzka þjóðin lætur sér vera umhugað um að
gleyma aldrei, að í ásjónu hans og lífi liefur guð birzt henni
og komið til móts við hana á sama hátt og fram kom við hina
fyrstu lærisveina hans.
Séra Valdimar Briem, er varð kandídat frá prestaskólanum
1872, þræddi betur hinar vanalegu brautir guðfræðinnar. Hann
hafnaði þó útskúfunarkenningunni, og skínandi sól hins mátt-
uga frelsandi kærleika slær roða á ljóð hans og sálma. Að öðru
leyti er hér á landi ríkjandi rétttrúnaðarstefna Hafnarháskóla.
En bæði Pétur biskup Pétursson og Helgi lector Hálfdanarson
bera hana fram með þjóðinni á mildilegan og fremur víðsýnan
hátt. Þar er ekki um 17. aldar rétttrúnað að ræða, heldur rétt-
trúnað 19. aldarinnar, og má segja, að sá munur sé eins mikill
og á Grallaranum og sálmabókinni, sem lit kom 1886.
En eftir að dr. Jón Iielgason hóf hlaðamennsku sína hér
heima, fer hrátt að ýfasl hinn lygni sær. Fer bezt á því að láta
hann segja sjálfan frá. Farast honum þannig orð um upphaf
hinnar nýju guðfræðistefnu:
„Tvær greinar, sem blaðið flutti fyrstu tvö árin, féllu nokkr-
um prestum illa í geð. Önnur þeirra nefndist: „Trúvörn og
umburðarlyndi“. Hin var um: „Vor kirkjulegu mein og or-
sakir þeirra“, og varð einkum sú grein til þess, að fram konau
á prestastefnunni 1897 allhörð mótníæli gegn blaðinu og þ°
einkum i sambandi við orð, sem ég hafði látið mér um munn
fara á prestastefnunni, „að trúarlífið hér á landi væri sem stæði
í hinni mestu niðurlægingu sem verða mætti.“ Bein guðfræði-
leg deilumál höfðum við fyrstu tvö árin leitt að mestu lijá okk-